Zagórski Józef

Zagórski Józef (1875–1956), pseudonim Dąb. Działacz polityczny i samorządowy, poseł do Sejmu Ustawodawczego II Rzeczypospolitej. Ur. 7 XI 1875 w Ozorkowie, powiat łęczycki, był synem Feliksa (1851–1914), dróżnika kolejowego, i Walerii z Dylewskich (1852–1939).

Zagórski uczęszczał do gimnazjum w Ozorkowie. Usunięty stamtąd za działalność patriotyczną, kontynuował naukę w gimnazjum filologicznym w Piotrkowie (Piotrków Trybunalski). Po ukończeniu szóstej klasy opuścił gimnazjum i wyjechał do Niemiec, gdzie uczył się przędzalnictwa w szkołach włókienniczych w Cottbus i Berlinie. W 1900 przyjechał do Częstochowy (dokąd w 1888 sprowadziła się jego rodzina) i podjął pracę jako nadmajster w fabryce włókienniczej Peltzer et Fils. Był założycielem Stowarzyszenia Zawodowego Robotników Przemysłu Włókienniczego „Praca”. Zagórski należał do Związku im. Kilińskiego, a od 1905 do → Narodowego Związku Robotniczego (NZR) w Częstochowie; w 1906–07 wchodził w skład zarządu okręgu częstochowskiego NZR. Kilkakrotnie był zatrzymywany przez policję, m.in. w 1911. W październiku 1914 wraz z miejscową organizacją NZR poparł → Polską Organizację Narodową, prowadzącą w Częstochowie werbunek i szkolenie ochotników do Legionów Polskich. W końcu 1916 jako członek Centralnego Komitetu Narodowego (CKN) Zagórski kilkakrotnie zabierał głos na zebraniach i wiecach tejże organizacji w Częstochowie; m.in. 30 XII tr. na zebraniu przedwyborczym CKN uzasadniał potrzebę powołania przedstawicieli robotników do Rady Miejskiej (RM). W marcu 1917 został wybrany do Wydziału Częstochowskiego Rady Narodowej, która utrzymywała stały kontakt z Tymczasową Radą Stanu w Warszawie. Z ramienia Narodowego Komitetu Wyborczego w kwietniu 1917 wszedł (z kurii VI tzw. proletariackiej) do RM w Częstochowie. W RM do września następnego roku pełnił funkcję sekretarza. Jako jej przedstawiciel reprezentował miasto na I Zjeździe Przedstawicieli Miast Królestwa Polskiego (19–21 XI 1917 w Warszawie). W listopadzie 1918 został wybrany do zarządu Rady Opiekuńczej miasta Częstochowy; należał tam do komisji organizacji pracy. W końcu tr. przebywał w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w Warszawie, omawiając kwestie powrotu z Rosji do Polski i zakwaterowania w Częstochowie grupy Polaków, jeńców wojennych i robotników. Później brał udział w przygotowaniu dla nich kuchni i baraków na Stradomiu. Zagórski był jednym z inicjatorów utworzenia w Częstochowie Związku Obrony Narodowej i Pracy, organizacji powołanej do życia 28 XI 1918 przez przedstawicieli NZR, Polskiego Związku Zawodowego „Praca” oraz stowarzyszeń, m.in. rzemieślniczych, kupieckich, który miał być przeciwwagą dla → Częstochowskiej Rady Robotniczej (CzRR). Jako wiceprzewodniczący zarządu okręgowego NZR 1 XII tr. był współorganizatorem w Częstochowie wiecu, na którym przyjęto rezolucję uznająca rząd J. Moraczewskiego za szkodliwy dla interesów narodu polskiego; przewodził także delegacji, która 6 XII 1918 wręczyła tę uchwałę Moraczewskiemu. W styczniu 1919, Zagórski wszedł do Centralnego Narodowego Komitetu Wyborczego Robotniczo-Włościańskiego, powstałego przed wyborami do Sejmu Ustawodawczego. Brał udział w pracach utworzonego przez ten komitet wyborczy Komitetu Niesienia Pomocy dla Lwowa (później → Komitet Obrony Lwowa i Kresów). W wyborach do Sejmu Ustawodawczego 26 I 1919 Zagórski został posłem z okręgu Częstochowa–Radomsko. W Sejmie był początkowo gospodarzem, a od czerwca tr. sekretarzem Narodowego Robotniczego Koła Sejmowego, grupującego posłów NZR i Narodowego Stronnictwa Pracy (NSP). Uczestniczył w pracach Komisji Skarbowo-Budżetowej. Utrzymywał też stały kontakt ze swoimi wyborcami; na spotkaniach i wiecach przedstawiał sprawozdania z prac sejmowych, mówił o aktualnej polityce państwa oraz wzywał do niesienia pomocy zagrożonej ojczyźnie. Na forum sejmowym wielokrotnie podejmował zagadnienia związane z potrzebami mieszkańców Częstochowy: m.in. w marcu i listopadzie 1919 poruszał (także w rozmowach z ministrem handlu) kwestię niedoborów aprowizacyjnych i opałowych w mieście, a w marcu 1920 przedstawił projekt uregulowania i obwałowania rzeki Warty w Częstochowie i powiecie częstochowskim. Na jego wniosek w maju 1919 Sejm podjął decyzję o przekazaniu na potrzeby szpitala miejskiej kamienicy wielkiego księcia Michała w Częstochowie (→ Dom Księcia). W Sejmie występował przede wszystkim jako rzecznik interesów robotniczych: w marcu 1919 złożył do laski marszałkowskiej projekt w sprawie powszechnych ubezpieczeń warstw pracujących, przemawiał za uchwaleniem ustawy w sprawie robotników rolnych, zarazem ostro potępiając ingerencję policji w strajki rolne i represje stosowane wobec robotników folwarcznych. Piętnował także nieudolność państwowych władz aprowizacyjnych, ostrzegając przy tym, że następstwem kryzysu żywnościowego może być wzrost wpływów bolszewickich. W grudniu 1920 z ramienia → Narodowej Partii Robotniczej (NPR) przebywał w Westfalii (Niemcy), wśród licznie zamieszkałej tam Polonii. Po napadzie bojówki niemieckiej 9 XII tr., podczas przemówienia na wiecu w Essen, został na krótko aresztowany. Od kwietnia do października 1921 jako delegat sejmowy NPR przebywał w Stanach Zjednoczonych, gdzie nawiązywał kontakty z organizacjami polonijnymi: Polskim Związkiem Zawodowym, Związkiem Narodowym Polskim (ZNP) i Związkiem Sokołów Polskich. W Chicago założył organizację NPR, a w kilkudziesięciu miejscowościach kluby organizacyjne tej partii. Z przedstawicielami Amerykańskiej Federacji Pracy omawiał sprawę Górnego Śląska. Prowadził również rozmowy w kwestii pożyczek i obligacji dla rządu polskiego, a od ZNP uzyskał fundusz na kampanię wyborczą NPR. W lipcu 1922 podczas głosowania w Sejmie nad wnioskiem o wotum nieufności dla Naczelnika Państwa, Zagórski, wbrew zaleceniom władz klubowych, wstrzymał się od głosu, za co został zawieszony w prawach członkowskich NPR. W końcu lipca tr. wraz z czterema innymi zawieszonymi posłami NPR wystąpił z partii i utworzył sejmowy Klub Narodowej Partii Pracy (NPP); w sierpniu 1922 w Warszawie był współorganizatorem zjazdu, na którym powołano do życia NPP. Zagórski spowodował również rozłam w organizacji częstochowskiej NPR. Wraz z Józefem Mimbrem oraz częścią działaczy tej partii utworzył miejscową organizację NPP. Jesienią 1922 z ramienia NPP organizował kampanię wyborczą, występując na wiecach w Częstochowie, Łodzi i Lublinie. W 1928 został członkiem → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR). W 1923–29 mieszkał w Warszawie, a następnie do wybuchu wojny w Legionowie. Od jesieni 1939 mieszkał w Częstochowie, gdzie podczas okupacji pracował w wytwórni farb Lewandowskiego (przy ul. Warszawskiej). Po wojnie kierował oddziałem częstochowskiej Ligi Morskiej. Po jego rozwiązaniu, w 1949–56 pracował jako referent w Przedsiębiorstwie Geologicznym Rud Żelaznych w Częstochowie. Zm. 15 XI 1956 w Częstochowie, został pochowany na cmentarzu Kule, w kwaterze 9, rząd II, grób nr 10.

W małżeństwie z Antoniną Frakowską (1878–1950) miał czworo dzieci: córkę, Janinę (1900–1983), synów: Bolesława (1905–1981), Zygmunta (1910–1984) i → Włodzimierza Henryka.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 354–355; Księga Pamiątkowa I-go Zjazdu Przedstawicieli Miast Królestwa Polskiego, Warszawa 1918, s. 239; Edmund Bąkowski, Z dziejów walk klasowych proletariatu okręgu częstochowskiego w latach 1918–1939, Częstochowa 1978; Teresa Monasterska, Narodowy Związek Robotniczy 1905–1920, Warszawa 1973; Stanisław Nowak, Z moich wspomnień, cz. II, Częstochowa 1902–1914, Częstochowa 1933, s. 133; Jan Prüffer, Szkolnictwo w Częstochowie w okresie wojny (rok szkolny 1914/15–1915/16), Częstochowa 1916, s. 43; Oblicza lewicy. Losy idei i ludzi, Warszawa 1992, s. 138–139; Henryk Przybylski, Chrześcijańska Demokracja i Narodowa Partia Robotnicza w latach 1926–1937, Warszawa 1980, s. 102; Tadeusz Rzepecki, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919 roku, Poznań 1920, s. 175; – „Głos Pracy” 1919, nr 73, s. 2, 1921, nr 47, s. 2; „Głos Robotnika” 1922, nr 161, s. 1, nr 170, s. 2, nr 183, s. 3; „Goniec Częstochowski” 1907, nr 26, s. 2, nr 28, s. 2, 1910, nr 104, s. 2, 1912, nr 48, s. 2, 1914, nr 17, s. 2, nr 69, s. 3, nr 81, s. 3, nr 150, s. 2, 1916, nr 195, s. 3, nr 297, s. 2, 1917, nr 67, s. 2, nr 256, s. 2, 1918, nr 143, s. 3, nr 252, s. 2, nr 260, s. 3, 1919, nr 9, s. 2, nr 47, s. 3, nr 77, s. 2, nr 94, s. 2, nr 249, s. 3, 1920, nr 77, s. 3, nr 285, s. 2, 1921, nr 27, s. 2, nr 140, s. 3, nr 222, s. 3, 1922, nr 160, s. 3, nr 167, s. 2, nr 172, s. 1, nr 180, s. 2, nr 222, s. 2, nr 249, s. 3; „Kurier Częstochowski” 1919, nr 56, s. 3, nr 129, s. 3; „Sprawa Robotnicza” 1919, nr 25, s. 4, nr 32, s. 4, 1920, nr 1, s. 4, nr 11, s. 4, 1921, nr 7, s. 2, nr 9, s. 2, nr 57, s. 4; „Z pola walki” 1968, s. 81–82; – Archiwum Akt Nowych, Archiwum Polskiej Partii Socjalistycznej 305/III/t. 62 k. 3a; Archiwum Państwowe w Częstochowie, Magistrat Częstochowy 5020; Archiwum Państwowe Łódź, Zarząd Żandarmerii Powiatu Częstochowskiego i Noworadomskiego 125, s. 92; Centralne Archiwum Wojskowe, Akta Krzyża i Medalu Niepodległości, t. 508 (wnioski odrzucone); – dokumenty i fotografie w posiadaniu wnuka, Jacka Zagórskiego i synowej Teodory Zagórskiej z Częstochowy oraz ich informacje; – odpis z inskrypcji nagrobnej.