Wyżykowski Józef

Wyżykowski Józef (1902–1990), pseudonim Ziutka. Działacz harcerski, komendant obwodu częstochowskiego Szarych Szeregów. Ur. 26 XII 1902 w Poraju, był synem Ludwika, leśnika, powstańca 1863–64 z oddziału Józefa Oksińskiego, oraz Łucji z Plutów.

Wyżykowski wychował się we Włoszczowie. Uczył się w Sosnowcu, a później we Włoszczowie. W 1917 zorganizował wraz z kolegami drużynę skautową. Od roku następnego uczęszczał do Seminarium Nauczycielskiego w Radomiu. Tam w listopadzie 1918 uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy austriackich. W czasie wojny z Rosją bolszewicką walczył w 201 ochotniczym pułku piechoty, składającym się w przeważającej części z harcerzy. Po wojnie kontynuował naukę w Seminarium Nauczycielskim w Częstochowie, a po jego ukończeniu podjął tam pracę w Urzędzie Skarbowym. W 1923–25 odbywał służbę wojskową w szkole pilotów w Bydgoszczy. Później pracował w → Ubezpieczalni Społecznej w Częstochowie. Wyżykowski był członkiem Komendy Hufca → Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP), a także przewodniczącym Kręgu Starszoharcerskiego im. S. Żółkiewskiego. Przed wrześniem 1939 współorganizował Harcerską Służbę Pomocniczą. W październiku 1939 wraz z całym Kręgiem Starszoharcerskim w Częstochowie przeszedł do konspiracji. Wspólnie z → Eugeniuszem Stasieckim organizował pracę podziemną harcerzy: m.in. wydawał pisemko „Pobudka”, potem „Wiadomości”, a także był członkiem zespołu kontaktującego się ze → Związkiem Walki Zbrojnej-Armią Krajową (ZWZ-AK). Od sierpnia 1941, po wyjeździe Eugeniusza Stasieckiego, Wyżykowski w stopniu porucznika jako komendant kierował Hufcem „Rój Obraz”; obok prowadzonej bezpośredniej walki z okupantem, wprowadził do grup szaroszeregowych tajne nauczanie, zorganizował również Kurs Podharcmistrzowski (zwany „szkołą za lasem”), podczas którego odbywały się ćwiczenia w terenie wspólnie z oddziałem → Jerzego Kurpińskiego „Ponurego”. W październiku 1944 włączył grupy „Zawiszaków”, Szkół Bojowych, Grup Szturmowych do akcji „Oktober”, która spowodowała popłoch wśród Niemców. Po zakończeniu wojny od 1945 brał udział w życiu odradzającego się harcerstwa, m.in. Komendzie Hufca ZHP przekazał sztandar hufca (ufundowany w 1938). Wyżykowski został odsunięty od pracy w socjalistycznym harcerstwie. Dopiero od końca lat 80. zaczęto mu okazywać życzliwość i szacunek; był zapraszany na różne uroczystości i spotkania z młodzieżą. Z jego inicjatywy przed kościołem Najświętszego Imienia Maryi (w III Alei NMP) ufundowano w 1978 tablicę poświęconą poległym harcerzom z Szarych Szeregów. Zm. 27 X 1990 w Częstochowie, pochowany został na cmentarzu Kule, w kwaterze 129, rząd I, grób nr 10. Odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych, srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1946), Krzyżem Armii Krajowej (1971).

W małżeństwie z Julią z Wróblewskich (1907–93) miał synów: Konrada (1925–) pseudonim „Mietek”, który od 1941 był żołnierzem Szarych Szeregów, starszego inspektora Narodowego Banku Polskiego w Częstochowie, ławnika sądowego, i Rudolfa, pseudonim „Marian”, również żołnierza Szarych Szeregów.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 350; Zbigniew Grządzielski, Był taki czas… Okupacyjne epizody Częstochowy i powiatu częstochowskiego w latach 1939–1945, Częstochowa 2000, s. 101–103; – Zygmunt Łęski, ZHP w Częstochowie i Kłobucku, Częstochowa 1993 (tu informacja o synach oraz fotografia); – „Gazeta w Częstochowie” 2000, nr 84 (Z. Łęski. B. Stanisz), s. 6; „Gazeta Wyborcza Częstochowa” 2002 (30 X), s. 6 (E. Szostak); „Niedziela” 1991, nr 2 (K. Wielgut), s. 6; – Urząd Stanu Cywilnego w Częstochowie, akt zgonu nr 2680/1990; – informacje syna, Konrada Wyżykowskiego z Częstochowy oraz dokumenty i fotografie w jego posiadaniu; – odpis z inskrypcji nagrobnej.