Werde Leopold Lipman
Werde Leopold Lipman (1838–1912), kupiec, przemysłowiec, działacz dobroczynny i filantrop. Był synem Abrama (1800–1896 Częstochowa), kupca, piekarza, oraz Ruchli z Landów (ok. 1810 – 21 V 1860 Częstochowa).
Werde początkowo zajmował się handlem. Na przełomie lat 60. i 70. XIX w. trudnił się fabrykacją zapałek. W 1884 wybudował (wraz ze wspólnikami) fabrykę igieł w Częstochowie (funkcjonowała pod firmą Fabryka Igieł Leopold Werde i S-ka); współwłaścicielem fabryki był → Markus Henig. Jako znany działacz dobroczynny należał do zarządu → Towarzystwa Dobroczynności dla Żydów (TDdŻ). Był też członkiem zarządu (wiceprezesem) powołanej w 1901 do życia (z jego inicjatywy i → Henryka Markusfelda) Fermy Ogrodniczej dla Żydów; wraz ze → Stanisławem Grosmanem zarządzał Fermą. W 1909 dzięki zgromadzonym przez niego funduszom otwarto ochronkę dla dzieci przy ul. Fabrycznej (Mielczarskiego). Należał do komitetu szkolnego, który w 1896 doprowadził do otwarcia prywatnej szkoły → Talmud Tora (przy ul. Garncarskiej 6/8). Wraz z H. Markusfeldem od 1897 stał na czele rady opiekuńczej → Szkoły Rzemieślniczej przy Talmud Torze. Z jego inicjatywy zawiązał się komitet budowy Szpitala TDdŻ (w 1902 Werde zebrał 1500 rubli na budowę tegoż szpitala). Wraz z żoną wybudował w Ostatnim Groszu (obecnie dzielnica Częstochowy) Dom Starców i Sierot im. Miny Werde. Był członkiem honorowym TDdŻ oraz honorowym kuratorem ochronek żydowskich. Należał do organizatorów Piekarni Popularnej. Mieszkał przy ul. Fabrycznej 6. Zm. 20 III 1912 w Częstochowie, pochowany został na cmentarzu żydowskim.
Jego żoną (od 1866) była Balbina Bajla z Likierników (1843 Łódź – 1927 Częstochowa), działaczka dobroczynna, przewodnicząca Domu Starców i Sierot im. M. Werde, honorowa członkini TDdŻ w Częstochowie; wspomagała finansowo (wraz z mężem, a później sama) Dom Starców i Szpital TDdŻ. W małżeństwie z nią miał córkę Minę, która zmarła młodo (dla uczczenia jej pamięci rodzice wybudowali → Dom dla Starców i Sierot im. Miny Werde).
Żydzi częstochowscy. Słownik biograficzny, pod red. J. Sętowskiego, Częstochowa 2020.
Autor: → Juliusz Sętowski
Poprzednie hasło
→ Wenda Romuald
Następne hasło
→ Wereszczyńska Wanda Bogumiła
Ostatnio dodane
Miejski Uniwersytet Powszechny
instytucja kulturalno-oświatowa utworzona w 1929 z inicjatywy częstochowskiego → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Organizatorem był Wydział Oświaty i... więcej::
Zakład Freblowski Stanisławy Ligęzówny
w 1912 Stanisława Ligęzówna (Ligenzówna) podjęła starania o powołanie w Częstochowie kantoru pośrednictwa dla nauczycielek. Od tegoż roku pod nazwą... więcej::
Kościółek i szpital – przytułek św. Jakuba
wybudowane (kaplica była murowana, a przytułek drewniany) jako zespół szpitalny w 1586 z fundacji Jakuba Zalejskiego, pisarza celnego... więcej::
Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka
Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka (ok. 1872–1929), działacz spółdzielczy i sportowy. Ur. w Moskwie, był synem Joela Wulfa i Dobry Elki z Wileńczyków. Chajutin do Częstochowy przybył... więcej::