Weese (Weze) Tadeusz Andrzej

Weese (Weze) Tadeusz Andrzej (1896–1915), działacz niepodległościowy, żołnierz Legionów Polskich. Ur. 14 VIII 1896 w Częstochowie, w rodzinie ewangelickiej, był synem Karola Hugona, kolejarza Kolei Herby–Kielce, członka → Polskiej Organizacji Wojskowej, i Amalii z Dregerów, która współkierowała → Ligą Kobiet Pogotowia Wojennego w Częstochowie. Jego dziadek, Karol Asumund Teodor Weese (1828–1905), pochodził z Torunia, ukończył studia rolnicze, następnie zakupił majątek ziemski Kiedrzyn k. Częstochowy (obecnie dzielnica miasta). Babcia Weesego, Benigna z Heinrichów Weese, wraz z braćmi brała udział w powstaniu 1863–64.

Weese od 1907 uczył się w I Polskim Gimnazjum w Częstochowie. Należał do organizacji niepodległościowych: Koła Młodzieży Narodowej, później do podległej Związkowi Młodzieży Polskiej „Zet” – Organizacji Młodzieży Narodowej Szkół Średnich (OMNSzŚ). Jako członek tej organizacji m.in. prowadził wykłady w kołach oświatowych dla robotników fabryk częstochowskich. Po rozłamie dokonanym w Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, a następnie w lipcu 1911 w OMNSzŚ Weese znalazł się w Organizacji Młodzieży Narodowej (OMN) „Zarzewia”. Podczas aresztowań wśród członków OMN i Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej w Częstochowie, w jego mieszkaniu 20 II 1912 dokonano rewizji, a jego samego aresztowano. Uwolniony po wpłaceniu przez rodzinę kaucji, powtórnie został uwięziony 9 III tr. i przetrzymywany był przez sześć tygodni w areszcie częstochowskim. Po zwolnieniu pozostawał pod dozorem policyjnym. Nadal działał w OMN, a od października 1912 w ruchu skautowym. Był zastępowym I Drużyny Skautów im. W. Łukasińskiego, należał również do Towarzystwa Gimnastycznego → „Sokół”. W końcu 1912 zrezygnował z nauki w gimnazjum i przez jakiś czas pracował w jednej z fabryk włókienniczych. W 1913 zdał eksternistycznie maturę i wyjechał do Belgii, gdzie podjął studia w Wyższej Szkole Włókienniczej (Ecole Supérieur Textile) w Verviers. Podczas studiów należał do Polskich Drużyn Strzeleckich (PDS); ukończył kurs podoficerski tej organizacji. W końcu lipca 1914 powrócił do Częstochowy i przystąpił do organizowania drużyn strzeleckich. Po zajęciu Częstochowy przez Niemców, w połowie sierpnia tr. Weese wraz z członkami PDS zajął budynek byłego rosyjskiego Gimnazjum Męskiego przy III → Alei 56 (we wrześniu 1914 utworzono tam komisariat → Polskiej Organizacji Narodowej). W II połowie września tr. wstąpił do kompanii piechoty Legionów Polskich, formowanej z ochotników częstochowskich. Otrzymał stopień kaprala i prowadził w Częstochowie szkolenie rekrutów w kierowanej przez Kazimierza Bąbińskiego szkole podoficerskiej. Wobec zbliżającej się do Częstochowy kontrofensywy rosyjskiej, Weese wraz z kompanią dowodzoną przez Aleksandra Narbut-Łuczyńskiego (która weszła w skład 4 batalionu, a później 5 pułku piechoty), 4 XI 1914 wyruszył na front. Brał udział w bitwach: pod Krzywopłotami (9–21 listopada) i Łowczówkiem (22–26 grudnia). W tym czasie otrzymał awans do stopnia plutonowego. Na przełomie stycznia i lutego 1915, podczas postoju I Brygady Legionów w Kętach k. Wadowic, Weese przebywał w szpitalu polowym, lecząc odniesioną wcześniej ranę. Otrzymawszy skierowanie na dalszą kurację do szpitala legionowego w Piszczanach, zrezygnował z leczenia i wraz z bratem Kazimierzem zgłosił się do stacjonującego niedaleko w Kozach 1 pułku ułanów W. Beliny-Prażmowskiego. Przydzielony do 3 szwadronu dowodzonego przez porucznika → Janusza Głuchowskiego, uczestniczył w walkach pod Pińczowem, w rejonie Nidy, w Sandomierskiem, przeprawie przez Wisłę i w marszu na Lublin. Podczas nocnej potyczki pod Urzędowem 16 VII 1915 odniósł rany głowy, barku i ręki od wybuchu szrapnela. Opatrzony w punkcie sanitarnym w Wyżniankach, został przewieziony do austriackiego szpitala polowego w Dzierzkowicach k. Kraśnika. Tam zm. 23 VII tr. i został pochowany z honorami wojskowymi na miejscowym cmentarzu. W pogrzebie brała udział przeciągająca przez Dzierzkowice bateria artylerii legionowej. Po 1918 rodzina Weesego ustawiła na pierwotnie usypanej mogile ziemnej nagrobek marmurowy, którym opiekowali się miejscowy oddział Związku Strzeleckiego i młodzież szkolna. Jego imię i nazwisko widnieją na pomniku „Częstochowa Synom Swoim 1914–1918” na cmentarzu Kule, w kwaterze 20, rząd I. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości(1933) Krzyżem Walecznych (1922).

Weese nie założył rodziny. Jego braćmi byli: Kazimierz Stanisław (1898–1970), w 1914 drużynowy I Drużyny Skautowej im. W. Łukasińskiego, żołnierz 5 pułku piechoty, a później 1 pułku ułanów Legionów Polskich, w 1918 kierownik obwodu Straży Kresowej w Słonimie. Podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu przebywał w Wielkiej Brytanii; Eugeniusz Karol (1899–1986), działacz niepodległościowy, od 1915 żołnierz Legionów Polskich, później członek Polskiej Organizacji Wojskowej. Pracował w polskiej służbie zagranicznej; w 1939 był konsulem RP w Leningradzie. W czasie II wojny był pracownikiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP we Francji, później do 1947 w Wielkiej Brytanii.

Lista strat Legionów Polskich IV, s. 24; Lista strat Legionów Polskich V, s. 22; Tomasz Piskorski, Wykaz poległych i zmarłych uczestników ruchu niepodległościowego młodzieży narodowej w okresie lat 1886–1936, Warszawa 1936, s. 9; – „Goniec Częstochowski” 1915, nr 252, s. 3, 1919, nr 238, s. 1; „Niepodległość” 1938, t. XVIII, s. 218, 1958, t. VI, s. 116–117, 119; W 25 rocznicę harcerstwa ziemi częstochowskiej 1912–1937, Częstochowa 1938, s. 4, 5, 10; – Archiwum Główne Akt Dawnych, Prokurator Warszawskiej Izby Sądowej 7344, k. 1–2, 19, 23, 7995, k. 127; Archiwum Państwowe w Częstochowie, Gimnazjum G. Kośmińskiego sygnatura 7, 15, 22; Archiwum Państwowe Łódź, Zarząd Żandarmerii Powiatu Częstochowskiego i Noworadomskiego 226, s. 71; Centralne Archiwum Wojskowe, Akta Krzyża Niepodległości, t. 145, Akta Medalu Niepodległości, t. 305 (dotyczy ojca, Karola); Urząd Stanu Cywilnego w Częstochowie, parafia ewangelicko-augsburska 1896, akt urodzenia; – informacje i listy od Tadeusza Weesego z Łodzi i Wandy Weese z Warszawy oraz dokumenty i fotografie w ich posiadaniu.