Tramwaje

Tramwaje, decyzja o budowie linii tramwajowej została podjęta w 1950 wraz z decyzją o rozbudowie → Huty „Częstochowa” i budowie tzw. osi pracy. Chodziło o połączenie Rakowa i → Kucelina ze → Śródmieściem oraz dzielnicą Zawady (dzisiejsze → Tysiąclecie). Prace ruszyły w 1953, pierwszy tramwaj wyruszył z nowo wybudowanej zajezdni przy al. ZWM (dziś al. Niepodległości) 8 III 1959, na uroczystości otwarcia obecni byli m.in. pułkownik Jerzy Ziętek z Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach oraz jeden z inicjatorów budowy, poseł Edward Drożniak. Linia miała 7,1 km długości, łączyła pętlę tramwajową w rejonie skrzyżowania ul. Worcella i Deglera (dziś al. Armii Krajowej) z pętlą na Kucelinie w pobliżu przychodni zdrowia (późniejszy → Szpital Hutniczy). Tabor składał się z 14 elektrowozów i 26 wagonów doczepnych. Linię 1 i 2 obsługiwały składy złożone z dwóch lub trzech wagonów (typu N, wyprodukowane w chorzowskim Konstalu). Linia 2 kończyła się pętlą obok wiaduktu przy alei Pokoju (w pobliżu stacji kolejowej Błeszno, dziś: Raków), od lipca 1959 posiadała jednotorową odnogę na ul. Łukasińskiego (zlikwidowaną w w 1971). Rozwój dzielnicy Tysiąclecie spowodował przedłużenie linii tramwajowej o 1,8 km, od istniejącego torowiska przy al. Zawadzkiego (dziś: Armii Krajowej) do skrzyżowania z ul. 16 Stycznia (dziś: Kiedrzyńska). Na końcu znajdowała się pętla będąca jednocześnie węzłem przesiadkowym dla korzystających z autobusów (m.in. linii nr 15), znajdowały się tu poczekalnia oraz kiosk dyspozycji ruchu z charakterystycznym zegarem z symbolem → Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego (MPK) (skrzydłami Ikara). Oddanie do użytku przedłużenia linii odbyło się 15 I 1971. Pętla została zlikwidowana podczas kolejnego przedłużenia linii do budowanego osiedla im. Manifestu Lipcowego (dziś osiedle → Północ). W 1973 zlikwidowana została stara pętla przy ul. Worcella (w tym miejscu powstał charakterystyczny blok mieszkaniowy zwany popularnie falowcem). W latach 80. przystąpiono do prac nad przedłużeniem linii w kierunku → Lasku Aniołowskiego. Zbudowano ponadkilometrowy odcinek w ul. Wyzwolenia (a także tunelu pod skrzyżowaniem ul. Wyzwolenia z ul. Michałowskiego). Końcowy przystanek i pętlę usytuowano przy ul. Krajewskiego (dziś: Fieldorfa-Nila); oddano ją do użytku 16 I 1984. Kolejną inwestycją tramwajową była budowa linii nr 3. Miała połączyć osiedle Północ z Rakowem, przez → Wrzosowiak; plan rozbudowy sieci o linię długości 4,5 km („tramwaj na Błeszno”) powstał w 2006. Linia nr 3 na odcinku od pętli przy ul. Fielforfa-Nila do skrzyżowania al. Niepodległości z al. Pokoju jest także linią 1 i 2; nowo wybudowany odcinek prowadzi ulicami: Jagiellońską, Orkana, Jesienną, Rakowską i Limanowskiego do pętli obok stadionu piłkarskiego na Rakowie (pętla „Stadion Raków”). Linia została oddana do użytku w 2012 (obsługują ją tramwaje typu Twist (129 Nb) z bydgoskiej Pesy). Każdy tramwaj otrzymał nazwę, wyłonioną w głosowaniu mieszkańców. Wagony typu 4N i 4 ND, jako przestarzałe i niebezpieczne (z powodu możliwości otwierania przesuwnych drwi podczas jazdy), w latach 70. XX w. zaczęto stopniowo wycofywać, ostatnie zjechały do zajezdni w 1988. Wagon nr 220 (później 801) oparty na konstrukcji tramwaju typu Düsseldorf, został zbudowany we własnym zakresie w częstochowskiej zajezdni MPK, jeździł od lat 60. aż do 1993 jako wagon służbowy. Pierwszy przegubowiec produkcji Konstalu pojawił się w Częstochowie 21 VII 1970; przegubowce (102Na) jeździły pojedynczo, a także w składzie osiągającym długość niemal 40 m. W 1975–90 zakupiono 56 tramwajów typu 105 N i 105 Na, w 1978 MPK posiadało 75 wagonów. Wagon roboczy nr 806 (wcześniej 202 i 602) pomalowany był na niebiesko, służył do 1997 (przejechał niemal 2 mln km), w 2006 został odremontowany, pomalowany na tradycyjny czerwony kolor i opatrzony historycznym nr 202. Zabytkowa „enka” służy do darmowego przewozu pasażerów podczas imprez organizowanych przez miasto i obchodów jubileuszu MPK, jej pojawienie się budzi zawsze zainteresowanie mieszkańców. Jeden z wycofanych wagonów (nr 624) służy do ćwiczeń na poligonie Centralnej Szkoły Państwowej Straży Pożarnej przy ul. Sabinowskiej. Miłośnicy tramwajów zrzeszeni są w → Częstochowskim Klubie Miłośników Komunikacji Miejskiej.

Tomasz Haładyj, Opowieść o częstochowskich tramwajach, Częstochowa 2009; – materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.