Stradom dzielnica

Stradom dzielnica, dzielnica obejmuje teren ograniczony: (od północy) linią kolejową Częstochowa–Opole, następnie ul. Zaciszańską, rzeką Stradomką, ul. Przestrzenną, Konwaliową, Sokolą, Wilgową, Juranda, Łosiową, do rzeki Konopki, rzeką Konopką do rzeki Stradomki, torami kolejowymi Częstochowa–Katowice, torami do ul. 1 Maja, al. Niepodległości do torów kolejowych Częstochowa–Opole, od torów do ul. Hetmańskiej.

Dawna wieś Stradom położona w widłach rzek → Konopki i → Stradomki, w wójtostwie częstochowskim. W 1631 komisja królewska dokonała rozgraniczenia pomiędzy wójtostwem a sąsiednią wsią Dźbów. W XVIII w. Stradom był własnością królewską, znajdował się tu folwark z młynem i browarem. Mieszkańcy należeli do parafii częstochowskiej. Wg spisu z 1787 wieś liczyła 69 mieszkańców. W 1789 znajdowało się tu 28 domów (chałup) oraz browar. Do Stradomia należały pustkowia: Kędory i Zacisie (późniejsze Zacisze); w Kędorach, przy drodze w kierunku Brzezin i Dźbowa, znajdowała się karczma. W 1827 w Stradomiu mieszkało 285 osób w 25 domach. Rozwój demograficzny Stradomia na przełomie XIX i XX w. związany był z uruchomieniem dużych zakładów przemysłowych; w 1882 powstała Fabryka Szpagatu Bracia Goldsztajn, Oderfeld i Oppenheim, w 1898 przekształcona w Towarzystwo Akcyjne Częstochowskich Zakładów Jutowych i Konopnych (od 1900 Częstochowskie Zakłady Wyrobów Włókienniczych „Stradom” SA, Częstochowskie Zakłady Jutowe i Konopne, następnie w Zakłady Wyrobów Włókienniczych „Stradom”; po 1945 Częstochowskie Zakłady Przemysłu Lniarskiego „Stradom”, od 1998 „Stradom” SA). W 1885 powstała Przędzalnia Wełny Czesankowej i Farbiarnia Skór Peltzer i Synowie przekształcona w francuską Spółkę Akcyjną Przemysłu Włókienniczego. W 1903 uruchomiono stację kolejową i przystanek Częstochowa–Stradom (dziś dworzec należy do sąsiedniej dzielnicy). Na terenie folwarku Zacisze należącym do inż. Władysława Bogusławskiego wybudowano w 1906–08 koszary wojskowe; do 1914 stacjonował tu → 14 Mitawski Pułk Dragonów, w 1918 obiekt przejęło Wojsko Polskie. Do 1939 stacjonował tu → 7 pułk artylerii polowej (od 1932 pułk artylerii lekkiej), który wchodził w skład 7 Dywizji Piechoty. Obecnie w zmodernizowanych budynkach mieści się Centralna Szkoła Państwowej Straży Pożarnej (ul. Sabinowska 62/64). W 1918 grunty folwarku Zacisze dzierżawiło 37 osób; w 1933 do obszaru gromady Zacisze należały: wieś Zacisze, kolonia → Sabinów, folwark Sabinów i kolonia Kędory. Stradom należał do gminy → Grabówka. W 1928 został włączony w obręb miasta Częstochowy. Interesującym obiektem historycznym dzielnicy jest kapliczka u zbiegu ulic Piastowskiej i Sabinowskiej, z przełomu XIX i XX w. W 1934 utworzono Klub Kulturalno-Sportowy „Stradom”, obecnie: KS „Stadom” (ul. Sabinowska 11/23); najbardziej znanym piłkarzem klubu był Jakub Błaszczykowski. Samodzielna parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa została erygowana w 1957 (od 1939 istniała tu ekspozytura prowadzona przez księży z Towarzystwa im. św. Franciszka Salezego). Kościół (wg projektu Antoniego Mazura) zbudowano w 1978–90. W 1941 powstał (na terenie Zacisza) cmentarz grzebalny. Na ścianie frontowej Szkoły Podstawowej nr 21 mozaika autorstwa → Stanisława Łyszczarza.

Materiały w Ośrodku Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.