Stowarzyszenie Rzemieślniczo-Przemysłowe

Stowarzyszenie Rzemieślniczo-Przemysłowe, utworzone 10 III 1907 podczas zebrania założycielskiego (pod przewodnictwem ks. → Zygmunta Sędzimira); w skład tymczasowego komitetu weszli mistrzowie działających w mieście cechów oraz drobni przemysłowcy: Aleksander Dąbrowski (tapicer), Adam Bednarczyk (mistrz stolarski), → Lucjusz Bugajski, Franciszek Łapiński (szewc), Jan Brzoza (mistrz murarski), → Witalis Kapalski (mistrz kowalski), → Adam Kanczewski (przedsiębiorca), K. Moliński (mistrz ciesielski), Jan Olewiński, Eugeniusz Piotrowski (rymarz), → Feliks Sobieraj (przedsiębiorca budowlany), → Roman Trawiński (mistrz krawiecki), → Józef Więcławski (mistrz ślusarski), Tomasz Żykwiński. Stowarzyszenie liczyło początkowo 43 członków, w lipcu 1907 – 80, a w 1908 – 140. 10 XI 1907 ks. → Marian Fulman poświęcił siedzibę stowarzyszenia w wynajętym lokalu przy ul. Dojazd 19 (Piłsudskiego). Celem stowarzyszenia była obrona interesów zawodowych, podniesienie poziomu wykształcenia, poziomu umysłowego i religijno-moralnego, a także działalność kulturalno-oświatowa. W 1908 Stowarzyszenie zostało przeniesione do lokalu przy I Alei 9. Organizowano odczyty, zaczęło działać koło śpiewacze. Patronem Stowarzyszenia został ks. → Ludwik Mężnicki. Stowarzyszenie prowadziło kursy rzemieślnicze, rozwinięto działalność kulturalną, od 1910 funkcjonowała biblioteka, (księgozbiorem opiekowali się kolejno: → Edmund Stokowski, B. Śmieciński, → Konstanty Gospodarek i Kazimierz Kołakowski). W 1911 w ramach działalności gospodarczej powołano Rzemieślniczą Kasę Oszczędności, liczba członków wzrosła do 278, w 1912 powołano spółdzielnię o nazwie Stowarzyszenie Spożywców → „Rzemieślnik”. W czasie I wojny światowej najważniejszą kwestią działalności stały się sprawy aprowizacyjne, powstała komisja żywnościowa, w siedzibie odbywały się loterie, przedstawienia, koncerty i odczyty, z których dochód przeznaczano na prowadzenie kuchni dla ubogich; w komisji żywnościowej udzielali się m.in. Jan Janowski, → Aleksander Szmerdt, J. Kopydłowski, Bolesław Dula, E. Piotrowski, ks. → Marian Nassalski, B. Śmieciński, → Władysław Grott, R. Trawiński, → Józef Mężnicki i → Ludomir Nieprzecki. W 1916 stowarzyszenie liczyło 254 członków, rozpoczęło zbiórkę funduszy na budowę szkoły rzemieślniczej. Członkowie stowarzyszenia uczestniczyli w życiu społeczno-gospodarczym miasta; m.in. w 1919 w pierwszych wyborach do Rady Miasta mandaty uzyskali członkowie Stowarzyszenia: → Józef Bajdecki (mistrz murarski), → Piotr Chochoł (mistrz stolarski), → Wawrzyniec Kolwas (mistrz ślusarski), Władysław Ochocki (mistrz ślusarski), Eugeniusz Makowski (mistrz piekarski), → Stefan Smuga (mistrz krawiecki), Adam Świerzy (mistrz stolarski). W 1919 uchwałą walnego zgromadzenia członków Stowarzyszenia (które liczyło wówczas 339 osób) przystąpiło do Centralnego Towarzystwa Rzemieślniczego w Warszawie. W 1920 stowarzyszenie liczyło 426 członków, w 1922 z okazji 15-lecia działalności ufundowano sztandar. W 1924 założono drużynę sportową im. J. Kilińskiego. W 1927 oddano do użytku szkołę przy al. Wolności 17, w tym samym roku uruchomiono bursę w zakupionym domu przy ul. Dzikiej 17 (Słowackiego). Funkcję prezesów Stowarzyszenia w okresie międzywojennym pełnili: Aleksander Szmerdt (do 1919), → Karol Plucik (do 1921), Stefan Smuga (do 1923), Karol Plucik (ponownie – do 1932), → Stefan Jarzębiński (do 1936) i → Piotr Dębski. Czołowymi działaczami byli: K. Plucik, S. Smuga, → S. Jarzębiński, T. Smołucha, P. Dębski, J. Bajdecki, E. Ciurzyński, E. Markowski, → Adam Piechocki, → Ludwik Sobieraj, → Feliks Sobieraj, → Józef Więcławski. W 1927 na podstawie ustawy Centralnego Towarzystwa Rzemieślniczego w Warszawie przemianowano częstochowskie Stowarzyszenie Rzemieślniczo-Przemysłowe na → Okręgowe Towarzystwo Rzemieślnicze.

Ludomir Kucharski, Franciszek Patrzyk, Franciszek Sobalski, Z dziejów rzemiosła Częstochowy, Częstochowa 1966, s. 41–46; Franciszek Sobalski, Z badań nad dziejami rzemiosła w Częstochowie, „Ziemia Częstochowska” 1967, t. VI/VII, s. 77–82; Beata Urbanowicz, Rzemiosło w Częstochowie w okresie międzywojennym (1918–1939), Częstochowa 2004, s. 31–34, 243–246, 248–250; – „Gazeta Częstochowska” 1909, nr 136, s. 9; „Goniec Częstochowski” 1915, nr 171, s. 3; 1916, nr 60, s. 2; 1917, nr 76, s. 2; 1918, nr 104, s. 2; nr 171, s. 3, nr 267, s. 3.