Smólski Lech Wacław

Smólski Lech Wacław (1897–1940), nauczyciel, dyrektor szkoły, społecznik, oficer rezerwy Wojska Polskiego. Wywodził się z rodziny szlacheckiej (herbu Jastrzębiec) o tradycjach patriotycznych, ur. 14 VII 1897 w Osięcinach w powiecie nieszawskim, był synem Józefa Smólskiego (1864–1932), lekarza Towarzystwa Akcyjnego Zakładów Żyrardowskich, działacza politycznego i niepodległościowego, i Janiny ze Szczepkowskich (1872–1955).

Smólski ukończył Gimnazjum Konopczyńskiego w Warszawie, w 1905 wraz z rodzicami znalazł się na zesłaniu w Irkucku. W 1906 powrócili do Żyrardowa. W 1915 w wyniku działań wojennych rodzina Smólskich znalazła się w Odessie. Lech Smólski w 1916 podjął studia w Instytucie Handlowym w Kijowie. W 1918 wrócił do kraju, był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1919 zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego, brał udział w wojnie z bolszewikami, służył w zwiadzie konnym w artylerii lekkiej. W 1920 Ministerstwo Spraw Wojskowych powierzyło mu zadanie w Polskiej Komisji Plebiscytowej na Warmii i Mazurach. W 1921 podjął pracę nauczycielską w Gimnazjum Męskim Wydziału Powiatowego Sejmiku w Mińsku Mazowieckim. W 1923 ukończył Wyższą Szkołę Handlową w Warszawie. W 1924–28 był dyrektorem tej szkoły. W 1929 został dyrektorem → Szkoły Handlowej Stowarzyszenia Kupców Polskich w Częstochowie. Włączył się w działalność społeczną. W 1934, z ramienia Chrześcijańsko-Narodowego Zjednoczenia Gospodarczego, został wybrany radnym miejskim; m.in. przewodniczył komisji budżetowej. Od 1936 był prezesem → Związku Oficerów Rezerwy Okręgu Częstochowskiego, w 1938–39 był członkiem Komisji Rewizyjnej Polskiego Białego Krzyża w Częstochowie, był też wiceprzewodniczącym częstochowskiego oddziału Ligi Morskiej i Kolonialnej, udzielał się w pracach Stowarzyszenia Kupców Polskich w Częstochowie (należał do zarządu) i Towarzystwa Popierania Kultury Regionalnej (należał do sekcji stosunków gospodarczych). W 1936 wraz z Czesławem Nowickim uruchomił między ul. Klasztorną i ul. Kordeckiego (na gruncie oo. paulinów) kino letnie dla pątników. Był rzeczoznawcą sądowym ds. ekonomiczno-handlowych. W marcu 1939 awansowany na porucznika rezerwy. Po wybuchu wojny, 2 IX 1939, zgłosił się (pomimo braku karty mobilizacyjnej) do Instytutu Technicznego Uzbrojenia w Zielonce k. Warszawy. 5 IX 1939 pociągiem ewakuacyjnym wyjechał na wschód, podwodami dotarł do Mizocza na Wołyniu, wsi osadników wojskowych w pobliżu granicy ze Związkiem Sowieckim. 17 IX 1939 został aresztowany i wywieziony do obozu jenieckiego w Kozielsku. Zamordowany po przewiezieniu do Katynia 28 IV 1940 i tam pogrzebany (od 2000 jest to Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu). Odznaczony Złotym Krzyżem Krzyżem Zasługi. Dla uhonorowania jego pamięci w 2010 posadzono w Częstochowie Dąb Pamięci.

W małżeństwie (od 1919) ze Stefanią Furgo miał dwoje dzieci: córkę Hannę (1921–), aktorkę dramatyczną, oraz syna Andrzeja (1924–1981), żołnierza Armii Krajowej, inżyniera.

Katyń. Księga cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, Warszawa 2000, s. 578; Rocznik Oficerski Rezerw 1934, s. 195, 724; Spis nauczycieli 1927, s. 278; Zbigniew Grządzielski, Działalność oświatowa Polskiego Białego Krzyża w Częstochowie w latach 1919–1939, [w:] Wielkie i małe problemy Częstochowy w Polsce odrodzonej 1918–1939, Częstochowa 1996, s. 145; Ryszard Szwed, Oblicze polityczne samorządu miejskiego w Częstochowie w latach 1919–1939, [w:] Z najnowszych dziejów Częstochowy, Częstochowa 1995, s. 47; 80 lat Zespołu Szkół im. Jana Kochanowskiego w Częstochowie, Częstochowa 2012, s. 37–39; – Relacja córki, Hanny Smólskiej z Krakowa (w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego).