Skwarliński Marian

Skwarliński Marian (1914–1998), pseudonim Witeź. Dyrektor Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego, działacz żużlowy. Ur. 26 III 1914 w Grabowcu, powiat iłżecki, był synem Wawrzyńca (–1963), właściciela masarni, prezesa Straży Ogniowej Ochotniczej w Grabowcu, oraz Marianny z Borków (–1966), bratem Stefana i Wacława, żołnierzy konspiracji niepodległościowej zamordowanych przez Niemców.

Skwarliński uczęszczał do szkoły fabrycznej Zakładów Ostrowieckich w Ostrowcu Świętokrzyskim. W 1930 wyjechał do Gdyni, gdzie pracował przy załadunku węgla na statki, później jako goniec. W roku następnym zatrudnił się w Polsko-Brytyjskim Towarzystwie Okrętowym „Polbryt”. Pracodawca umożliwił mu kształcenie się w Szkole Handlu Morskiego i Techniki Portowej (później Liceum Handlowe o profilu morskim), uczył się także języka angielskiego. Odbył praktykę w firmie maklerskiej „Kenedy and Hunter” w Antwerpii. W tym okresie działał w organizacji sportowej Polska YMCA, jej klubie narciarskim „Skimka”, a także Yacht Clubie Polskim; w 1937 odbył rejs szkoleniowy jachtem „Admirał” na wyspę Gotland. W lipcu 1939 brał udział w regatach „Round Gotland”. Był członkiem Związku Transportowców i Dokerów. We wrześniu 1939 brał udział w ewakuacji biur armatorskich do Warszawy, a później uciekał na wschód, aż do Równego. Po kilku miesiącach przedostał się do Grabowca na Kielecczyźnie, gdzie pomagał ojcu w prowadzeniu karczmy. Od 1940 pracował na stacji benzynowej w Opatowie. Należał do Służby Zwycięstwu Polski-Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej (SZP-ZWZ-AK); organizował transport i paliwo, brał udział w przewozie broni i amunicji. W 1945 został kierownikiem upaństwowionej bazy naftowej firmy Karpaty w Ostrowcu Świętokrzyskim; był organizatorem stacji benzynowych na tym terenie. W 1946 przeniesiono go do Częstochowy na stanowisko kierownika składu naftowego, podległego oddziałowi wojewódzkiej Centrali Produktów Naftowych (CPN) w Kielcach. Po 1950 stworzył oddział rejonowy CPN; do 1959 założył dwanaście stacji benzynowych w Częstochowie i powiecie częstochowskim. Był członkiem rady naczelnej przy Zarządzie Głównym CPN. W 1959 przeszedł do Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego (MPK); przyczynił się do rozwoju przedsiębiorstwa (w 1979 otrzymało sztandar dla najlepszego przedsiębiorstwa komunikacyjnego w kraju). Powołano go do Komisji Doradczej przy Departamencie Polskiej Komunikacji Miejskiej. Skwarliński od 1946 był automobilistą, członkiem, później prezesem → Automobilklubu Częstochowskiego, a także → Towarzystwa Cyklistów i Motocyklistów. Z jego inicjatywy Automobilklub utworzył sekcję kartingową i wybudował tor w Wyrazowie pod Częstochową. Był również współtwórcą, członkiem zarządu i prezesem Częstochowskiego Klubu Motorowego → „Włókniarz”. Przewodniczył komitetowi budowy → stadionu przy ul. Olsztyńskiej. W 1955–63 zasiadał w Zarządzie Głównym Polskiego Związku Motorowego. Skwarliński pełnił funkcję wiceprezesa oddziału wojewódzkiego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji (SITK), był założycielem koła SITK przy MPK, a w 1977 oddziału wojewódzkiego tego stowarzyszenia. Do 1992 był wiceprezesem, później członkiem honorowym SITK. Zm. 26 II 1998 w Częstochowie, pochowany został na cmentarzu Kule, w kwaterze 24, rząd XI, grób 2. Odznaczony m.in. Krzyżami: Kawalerskim (1971), Oficerskim (1979), Komandorskim (1989), Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym (1964) i Złotym (1965) Krzyżem Zasługi, Krzyżem Armii Krajowej.

W małżeństwie (od 1942) z Ireną Popow miał dwie córki: Joannę (ur. 1943), zamężną za Januszem Janikiem, ekonomistkę, członkinię Demokratycznej Unii Kobiet, z ramienia Sojuszu Lewicy Demokratycznej, dwukrotnie: w 1998 i 2002 wybierano ją do Rady Miejskiej w Częstochowie i Barbarę, absolwentkę geografii na Uniwersytecie Poznańskim, nauczycielkę, oraz syna Jacka (ur. 1951).

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 279–280; „Gazeta w Częstochowie” 1998, nr 234 (R. Raczek), s. 6 (tu fotografia); „Gazeta Wyborcza w Częstochowie” 2003 (28 II), s. 6; – informacje córki, Joanny Janik z Częstochowy oraz dokumenty, fotografie i maszynopis wspomnień M. Skwarlińskiego z lat 1914–84 w jej posiadaniu; – odpis z inskrypcji nagrobnej.