Rożkowski(do 1921 Rozenfeld, w 1921–24 Rozenfeld-Rożkowski, po 1924 Rożkowski) Karol

Rożkowski (do 1921 Rozenfeld, w 1921–24 Rozenfeld-Rożkowski, po 1924 Rożkowski) Karol (1872–1934), lekarz internista, działacz społeczny. Ur. 28 I 1872 w Warszawie, w spolonizowanej rodzinie pochodzenia żydowskiego, był synem Henryka Rozenfelda (1839–1907), inżyniera Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, i Ludwiki z Płoskich (1848–1933).

Rożkowski ukończył Męskie Rządowe Gimnazjum w Częstochowie, a następnie pod wpływem swojego szwagra, doktora → Władysława Biegańskiego, podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W okresie studiów założył studenckie kółko psychologiczne i kierował nim. Po ukończeniu nauki i otrzymaniu w 1895 dyplomu lekarza, przez dwa lata praktykował w klinice uniwersyteckiej profesorów H. Jordana i M.L. Jakubowskiego w Krakowie, a także w klinice uniwersyteckiej w Pradze. W 1897 powrócił do Częstochowy i podjął pracę w → Szpitalu Najświętszej Maryi Panny. Zatrudniony był też jako lekarz fabryczny w ambulatoriach fabryk włókienniczych: „La Czenstochovienne” i Mottego. Kłopoty zdrowotne, które przeżywał w1905–06, zmusiły go do porzucenia wyczerpującej pracy lekarza fabrycznego, a także szpitalnego. Poświęcił się wówczas wyłącznie badaniu i leczeniu chorób wewnętrznych, szczególnie płucnych. W 1902–04 i 1907–14 był sekretarzem → Towarzystwa Lekarskiego Częstochowskiego (TLCz). Obok Biegańskiego należał do najaktywniejszych lekarzy TLCz; w 1901–14 na posiedzeniach TLCz wygłosił ponad 30 odczytów, przeważnie z zakresu psychiatrii, ftyzjatrii i pulmonologii, oraz wielokrotnie prezentował najtrudniejsze przypadki z praktyki medycznej. W 1908 Rożkowski brał udział w zawiązaniu, później do 1914 był w zarządzie oddziału częstochowskiego Stowarzyszenia Lekarzy Polskich. Uczestniczył w Zjazdach Lekarzy Prowincjonalnych Królestwa Polskiego: na I Zjeździe (4–5 VI 1911 w Łodzi) wygłosił odczyt O chorobie posurowiczej („Nowiny Lekarskie” 1911, nr 7, 9, 10, 11), w którym opisał tę chorobę jako jeden z pierwszych w Królestwie Polskim. Podczas II Zjazdu (31 V–1 VI 1914 w Lublinie) był autorem wyczerpującego wykładu Stany gorączkowe przewlekłe pochodzenia migdałkowego i gruczołowego („Przegląd Lekarski” 1914, nr 12). W 1913–14 Rożkowski należał do komisji sanitarnej miasta Częstochowy. Z wybuchem wojny, w sierpniu 1914 znajdował się w Gdyni, stamtąd przez Szwecję wraz z rodziną został przewieziony do Rosji. W 1915 znalazł się w Finlandii, gdzie przez jakiś czas był dyrektorem sanatorium dla chorych na gruźlicę. Pracował także w szpitalu w Pitkajarvi na pograniczu rosyjsko-norweskim. W 1916–17 zajmował stanowisko starszego ordynatora szpitala gubernialnego ziemskiego w Tambowie. Przebywał również w Kijowie, gdzie był współzałożycielem „Polskiego Miesięcznika Lekarskiego”. W kwietniu 1917 Rożkowski po otrzymaniu w Tambowie wiadomości o śmierci Biegańskiego napisał artykuł biograficzny Dr Władysław Biegański i jego działalność naukowo-lekarska („Polski Miesięcznik Lekarski” 1917, nr 5, 6). W lipcu 1918 powrócił do Częstochowy i rozpoczął prywatną praktykę lekarską. W 1919–34 pełnił funkcję prezesa TLCz. Brał udział w pracach Towarzystwa Internistów Polskich, zasiadając kilkakrotnie w prezydiach zjazdów. Na wniosek Rożkowskiego na posiedzeniu TLCz w 1925 podjęto uchwałę o utworzeniu → Częstochowskiego Towarzystwa Przeciwgruźliczego (CzTP); w 1926 został wybrany jego prezesem. Dzięki jego wzmożonym zabiegom w 1928 Zarząd Miasta przyznał CzTP lokal (przy ulicy Śląskiej 2) na Poradnię Przeciwgruźliczą. W uruchomionej w tr. placówce pracował społecznie jako konsultant; przez wiele lat gromadził fundusze na zakup aparatu rentgenowskiego (który został nabyty w 1934). Niezależnie od pracy w poradni, Rożkowski wraz z żoną działał w Komitecie Opieki nad Rodziną Gruźliczą, dążąc do stworzenia chorym lepszych warunków leczenia. Rożkowski był również aktywny w szeregach innych stowarzyszeń częstochowskich, m.in. → Towarzystwie Dobroczynności dla Chrześcijan, gdzie w ramach Wydziału Kolonii Letnich przeprowadzał badania lekarskie dzieci. Uczestniczył także w pracach powołanej w 1901 Sekcji Higienicznej TLCz, a w 1902 był współzałożycielem oddziału częstochowskiego → Towarzystwa Higienicznego. W 1901 wystąpił z projektem wybudowania zakładu dezynfekcyjno-kąpielowego dla pielgrzymów. W swojej pracy Higiena pielgrzymek do Jasnej Góry („Zdrowie” 1902, z. 7), ujemnie ocenił stan sanitarny pielgrzymek i określił związane z tym zagrożenia, a także domagał się utworzenia komitetu, który otoczyłby opieką przybywających pątników. W 1903–04 uczestniczył w spotkaniach kółka naukowego o charakterze samokształceniowym, grupującego kilkudziesięciu przedstawicieli miejscowej inteligencji. W 1906 był członkiem komitetu, który utworzył I Gimnazjum Polskie; w 1906–07 w szkole tej wykładał psychologię. Od 1907 Rożkowski należał do → Towarzystwa Szerzenia Wiedzy, jednak na skutek konfliktów w łonie stowarzyszenia opuścił jego szeregi. W 1908 był jednym z założycieli, następnie członkiem zarządu, oddziału częstochowskiego → Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK). Wchodził w skład komitetu redakcyjnego, który z ramienia PTK opracowywał Przewodnik po Częstochowie i okolicy (Warszawa 1909); był również autorem rozdziału przewodnika poświęconego pielgrzymkom na Jasną Górę. Od 1920 należał do zarządu Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża w Częstochowie (→ Polski Czerwony Krzyż). W 1925 został powołany do kilkuosobowego kuratorium Biblioteki Miejskiej, sprawującego w 1925–27 nadzór nad działalnością tej placówki. Był też współorganizatorem → Towarzystwa Popierania Kultury Regionalnej (obecnie Częstochowskie Towarzystwo Naukowe). Rożkowski ogłosił drukiem ponad 40 prac z zakresu chorób wewnętrznych, przeważnie gruźlicy płuc; zajmował się również historią i filozofią medycyny, a także psychologią i medycyną społeczną. Jako jeden z pierwszych w Polsce ogłosił pracę dotyczącą witamin O dodatkowych czynnikach pożywienia czyli witaminach („Gazeta Lekarska” 1921, nr 5). Niektóre jego publikacje opierały się na własnych doświadczeniach, jak np. artykuł W sprawie opukiwania rękojeści mostka w równomiernych rozszerzeniach łuku tętnicy głównej („Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej” 1926, t. IV, z. 2, 1927, t. V, z. 2), w którym przedstawił własną metodę opukiwania; pracę tę w 1927 ogłosiło czasopismo „Les Archives des Maladies du Coeur”. W innej publikacji z zakresu filozofii medycyny Nowe prądy i hasła w lecznictwie („Medycyna” 1931, nr 11, 12, 18, 22, 1932, nr 4, 10, 14) poruszył sprawę rzekomego „kryzysu” w medycynie, zachęcając m.in., aby powrócić do stosowania zasady Hipokratesa „primum non nocere”. Rożkowski był współpracownikiem i członkiem komitetu wydawniczego „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej”. W polskiej prasie medycznej publikował także streszczenia artykułów z angielskiego czasopisma „The Lancet”. Rożkowski uważany był za lekarza, który pracując poza ośrodkiem akademickim, posiadał najwięcej publikacji naukowych. Jako członek honorowy należał do Towarzystw Lekarskich: Częstochowskiego, Wileńskiego, Lwowskiego, Lubelskiego, Zagłębia Dąbrowskiego. W 1933 otrzymał również godność członka honorowego Towarzystwa Przeciwgruźliczego. Zm. w Częstochowie 16 I 1934, został pochowany na cmentarzu Kule, w kwaterze 24, rząd XI, grób nr 7 (przy al. Matki Boskiej Bolesnej).

W małżeństwie (od 1900) z Marią Lindą (1878–1956), Rożkowski miał córkę Marię Danutę (ur. 1907), zamężną z Wacławem Kubackim. Siostrami jego były: Lucyna (1880–1924), zamężna z Siemionem Gokielim, lekarzem, oraz Mieczysława (→ Mieczysława Biegańska), zamężna z Władysławem Biegańskim.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 259–260; Polski słownik biograficzny, t. XXXII (K. Brożek), Kraków 1990, s. 453–454; – Przegląd piśmiennictwa lekarskiego polskiego za 1917–1921, Warszawa 1928, s. 519, 677, 954; Przewodnik po Częstochowie i okolicy, Warszawa 1909, s. 4, 144; – „Dziennik Częstochowski” 1906, nr 161, s. 2; „Dziennik Zarządu miasta Częstochowy” 1927, nr 6, s. 14; „Gazeta Lekarska” 1893, nr 25, s. 652; „Goniec Częstochowski” 1907, nr 259, s. 2, 1908, nr 342, s. 3, 1909, nr 131, s. 3, 1910, nr 178, s. 3, 1914, nr 1, s. 2, nr 213, s. 3, 1918, nr 156, s. 3, 1920, nr 157, s. 3, 1921, nr 32, s. 1, 1924, nr 12, s. 2–3, 1926, nr 233, s. 5, 1928, nr 133, s. 2, nr 152, s. 3, 1931, nr 49, s. 6–7, 21 (fotografia), 1935, nr 27, s. 3–4; Handlowiec. Kalendarz dla spraw handlu i przemysłu m. Częstochowy na 1913 r., [Częstochowa 1913?], s. 176, 201; „Kurier Częstochowski” 1921, nr 5, s. 3; „Medycyna” 1934, nr 4, s. 134–135 (wspomnienie, a także bibliografia prac); „Nad Wartą” 1965, nr 2, s. 7, 1989, nr 10, s. 8; „Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej” 1934, t. XII, s. 155–162 (wspomnienie); „Wiadomości Częstochowskie” 1906, nr 47, s. 2, nr 79, s. 2; „Ziemia Częstochowska” 1938, t. II, (K. Łokczewski), s. 7–12 (artykuły biograficzne i fotografie), t. VIII/IX, 1970, s. 366, t. XV, 1984, s. 116; – odpisy z inskrypcji nagrobnych.