Orkiestra Symfoniczna

Orkiestra Symfoniczna, zorganizowana w Częstochowie w 1945 przez → Edwarda Mąkoszę, Stanisława Jastrzębskiego i Władysława Leszczyńskiego z częstochowskiego koła Związku Zawodowego Muzyków Rzeczypospolitej Polskiej. Orkiestra składała się początkowo z 28 muzyków i brała udział w różnych uroczystościach. W I półroczu 1945 w zespole symfonicznym grali muzycy z Warszawy, Poznania i Częstochowy. Do 17 III 1945 odbyły się trzy koncerty symfoniczne; dyrygowali S. Jastrzębski, E. Mąkosza, Jerzy Sillich. Zespół borykał się wówczas z brakiem sprzętu i niskimi zarobkami. Orkiestra nie posiadała także lokalu na próby i koncerty. W początkowym okresie część muzyków zaangażowana była na etatach Teatru Miejskiego. Tam odbywały się koncerty, organizowano je także w sali → kina „Wolność”. 17 X 1945 orkiestra otrzymała salę w budynku przy ul. Dąbrowskiego 16. 21 października odbył się tam koncert inauguracyjny. W 1946 stan Orkiestry wynosił 35 osób, zaś dział administracji i obsługi stanowiły trzy osoby. Zespół koncertował we własnej sali przy ul. Dąbrowskiego 16, w Teatrze, na terenie zakładów pracy oraz rzadko w kościołach. W 1947 z powodu niestabilnej sytuacji finansowej Orkiestrze groziła likwidacja; wielu instrumentalistów niepochodzących z Częstochowy opuściło miasto. Orkiestra funkcjonowała jako zespół miejski finansowany z dwóch źródeł: budżetu państwa i budżetu miejskiego. W 1949 funkcję dyrygenta i kierownika artystycznego objął Wacław Geiger z Krakowa, co zdynamizowało działalność Orkiestry; poprawiła się frekwencja na koncertach. W okresie socrealizmu zespół koncertował zarówno we własnej sali, jak i w zakładach pracy w różnych miejscowościach (m.in. w sali Huty im. B. Bieruta w Częstochowie) oraz w Państwowych Gospodarstwach Rolnych. Podczas koncertów okolicznościowych i plenerowych w Częstochowie Orkiestra występowała wraz z Chórem Męskim → „Pochodnia”. Odbywały się także koncerty w szkołach. W 1950 Częstochowa znalazła się na terenie województwa katowickiego i pojawił się pomysł, by Orkiestrę częstochowską uczynić filią Filharmonii Katowickiej. W 1951 z funkcji kierowniczych zrezygnował W. Geiger, na jego miejsce mianowany został Jerzy Fotygo z Radomska. W tym okresie zapoczątkowano współpracę Orkiestry ze Szkołą Muzyczną, organizując wspólne koncerty z udziałem najzdolniejszych uczniów jako solistów w programach symfonicznych. Drugą innowacją było tworzenie przy Orkiestrze chóru mieszanego. Problemem okazał się jednak brak funduszy na jego utrzymanie. 31 X 1951 zarejestrowano Stowarzyszenie pod nazwą Orkiestra Symfoniczna w Częstochowie; siedzibą Stowarzyszenia była Częstochowa, a terenem działalności obszar województwa katowickiego. W lutym 1953 stanowisko kierownika i dyrygenta przejął Felicjan Lasota. W 1954–58 dyrektorem Orkiestry był Krzysztof Missona. W czerwcu 1958 odbył się koncert zespołu na Jasnej Górze, na którym zaprezentowano muzykę religijną. W 1958 zlikwidowano Stowarzyszenie pod nazwą Orkiestra Symfoniczna w Częstochowie i powołano Miejską Orkiestrę Symfoniczną, która przejęła majątek Stowarzyszenia. Pod koniec 1958 utworzono przedsiębiorstwo państwowe o nazwie Orkiestra Symfoniczna w Częstochowie. Podstawą finansowania była dotacja z budżetu państwa, rozliczana przez budżet terenowy. 1 I 1959 dyrektorem, pierwszym dyrygentem i kierownikiem artystycznym zespołu mianowano Czesława Orsztynowicza. Orkiestra liczyła wówczas 37 muzyków, dwóch dyrygentów, zaś obowiązki administracyjne pełniło dziewięciu pracowników. 8 II 1959 zainaugurowano nowy cykl koncertów dydaktycznych, przeznaczonych dla dzieci. W połowie lat 60. znów pojawiły się głosy, by zlikwidować częstochowską Orkiestrę. Pogłębiło to problemy finansowe zespołu. W 1965 kierownictwo nad Orkiestrą przejął Leon Jelonek. W tr. Orkiestra przeniosła się do nowego gmachu Domu Kultury „Filharmonia” przy ul. Braci Konkielów (obecnie Wilsona); funkcjonowały tam: Dom Kultury oraz Orkiestra Symfoniczna. Utworzono Klub Miłośników Muzyki, zrzeszający melomanów i sympatyków Orkiestry Symfonicznej. 1 III 1967 dyrektorem Orkiestry Symfonicznej został Zygmunt Szczepański. 1 IX 1972 kierownikiem artystycznym i dyrygentem Orkiestry mianowano Zygmunta Hassę. Utworzenie województwa częstochowskiego w 1975 pozytywnie wpłynęło na poprawę warunków egzystencjalnych Orkiestry, rozwój jej składu, poziomu wykonawczego i rangi zespołu. 23 I 1976 oficjalnie powołano Państwową → Filharmonię w Częstochowie, likwidując podział na Dom Kultury „Filharmonia” i Państwową Orkiestrę Symfoniczną.

Wanda Malko, 70 lat Orkiestry Symfonicznej w Częstochowie. Filharmonia Częstochowska im. Bronisława Hubermana 1945–2015, Częstochowa 2015, s. 27–193.