Osiedle fabryczne „Częstochowianki”

Osiedle fabryczne „Częstochowianki”, pierwsze budynki osiedla wzniesione zostały wraz z zabudowaniami fabrycznymi fabryki „Błeszno” na terenie Ostatniego Grosza (obecnie w granicach Częstochowy). W 1888 stały tu trzy bloki mieszkalne z kamienia wapiennego i cegły, kryte dachówką i podpiwniczone. Ich budowa kosztowała właściciela fabryki 100 tysięcy rubli. Obok wzniesiono osiem drewnianych domów dla robotników (były kryte papą); doktor → Władysław Biegański, który w ok. 1888 oglądał te mieszkania, określił je jako „wzorowe pod wieloma względami”. Dom drewniany składał się z ośmiu mieszkań jednoizbowych: w izbie o powierzchni 36 m², wysokości 3 m, otynkowanej i pobielonej wewnątrz znajdowały się piec i kuchenka. Na terenie osiedla znajdowały się trzy studnie (dwie przy domach robotniczych i jedna przy domach kadry technicznej). W 1888 dobudowano jeszcze jeden dom, tzw. murowany, o 16 izbach. W czterech domach wzniesionych z kamienia znajdowały się mieszkania dwu-, trzy-, i czteropokojowe. Zamieszkiwali w nich inżynierowie i urzędnicy fabryki wyrobów jutowych „Błeszno”, a od 1900 (po zmianie właściciela) Towarzystwa Przędzalniczego „La Czenstochovienne” (→ „Częstochowianka”), także lekarz fabryki, osady fabrycznej i osiedla podmiejskiego Ostatni Grosz → Kazimierz Łokczewski. Skład narodowościowy osób, które tu mieszkały, był różny: żyli obok siebie Polacy, Niemcy i Francuzi – urzędnicy i członkowie wyższej i średniej kadry technicznej. W osiedlu toczyło się życie kulturalne (odbywały się wieczory towarzyskie i muzyczne) oraz sportowo-rekreacyjne (znajdował się tu kort tenisowy, a zimą lodowisko, działała drużyna piłkarska). Do jednego z budynków dobudowane było atelier fotograficzne urzędnika fabryki → Kazimierza Lechowskiego, który od 1908 dokumentował życie osiedla. Do czasów obecnych nie zachowały się drewniane domy robotnicze, przetrwały za to cztery domy murowane przy ul. Bardowskiego.

Władysław Biegański, Opis sanitarny fabryki worków jutowych w Błesznie, [w:] Region jurajski w piśmiennictwie polskim od XV w. do początków XX w. (wyboru tekstów dokonali A.J. Zakrzewski i W. Gworys), Częstochowa 2004, s. 34, 41, 42; Franciszek Sobalski, Przemysł częstochowski (1882–1914), Częstochowa 2009, s. 82.