Metler Bonawentura

Metler Bonawentura (1866–1939), ksiądz, popularyzator wiedzy astronomicznej, założyciel Obserwatorium Astronomicznego, prefekt szkolny. Ur. 7 VII 1866 w miejscowości Ciążeń, w powiecie słupeckim, był synem Bernarda i Marii z Winnickich.

Początkową naukę pobierał w domu rodzinnym, a w 1875 rozpoczął naukę w Męskim Gimnazjum Klasycznym w Kaliszu; należał do najzdolniejszych uczniów. W 1883 otrzymał świadectwo dojrzałości i wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku. Po ukończeniu przez niego czterech lat studiów seminaryjnych, biskup włocławski Aleksander Bereśniewicz skierował go na dalsze studia do Akademii Duchownej w Petersburgu. Jednak po kilku miesiącach pobytu w Petersburgu udał się na studia w Europie Zachodniej. W 1888 we Włoszech przyjął święcenia kapłańskie. Podjął studia w zakresie sztuki i architektury oraz astronomii w uczelniach Monaco, Paryżu, Londynie, Rzymie i Insbrucku. Utrzymywał się, ucząc języków: francuskiego, angielskiego i niemieckiego. W 1902 brał udział w wyprawie przyrodniczej na Oceanie Indyjskim. Studia astronomiczne odbył na Wydziale Matematycznym na paryskiej Sorbonie (ukończył je w 1907). Współpracował z wybitnym astronomem Kamilem Flammarionem, pod kierunkiem którego zbudował duży teleskop. Był w tym czasie kapelanem w Instytucie św. Kazimierza w Juvisy-sur– Orge pod Paryżem, w którym przebywali polscy weterani z czasów powstania styczniowego. Po zamknięciu Instytutu przez władze francuskie powrócił w 1908 do kraju. Biskup Stanisław Zdzitowiecki mianował go kapelanem w Schronisku dla Paralityków św. Stanisława i prefektem w szkołach elementarnych i średnich w Częstochowie. Wśród młodzieży szkolnej propagował wiedzę astronomiczna. U władz miejskich zabiegał o zorganizowanie obserwatorium astronomicznego, dla którego przywiózł z Francji teleskop. Wówczas w → Muzeum Higienicznym w parku podjasnogórskim zostały wydzielone pomieszczenia, w których były prowadzone prelekcje z zakresu astronomii. Po 1914 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, skąd powrócił po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Biskup włocławski mianował go w 1919 proboszczem w parafii Garnek k. Radomska oraz kanonikiem honorowym w kapitule kolegiackiej w Kaliszu. Ale w tr. został przeniesiony na probostwo w parafii Kruszyna. Po zniszczeniach wojennych wyremontował kościół parafialny. Zabiegał o zorganizowanie wielkiego obserwatorium we Włocławku, lecz potem utworzył je w Częstochowie w pawilonie powystawowym Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie” w → Parku Stanisława Staszica. W Częstochowie założył Polskie Popularne Towarzystwo Astronomiczne, przekształcone później w → Polskie Towarzystwo Przyjaciół Astronomii. Od 1932 był proboszczem w parafii Maluszyn, ale ze względów klimatycznych wkrótce musiał opuścić te okolice. Proponował wtedy wybudowanie w dzielnicy Częstochowy Stradom obserwatorium astronomicznego o znaczeniu międzynarodowym. W 1934 został proboszczem w parafii Parzymiechy. Prowadził zwyczajną pracę duszpasterską, jednocześnie propagował wiedzę astronomiczną w Częstochowie. 2 IX 1939 został zamordowany przez wkraczające oddziały Wehrmachtu w Jaworznie k. Wielunia. Pochowano go na tamtejszym cmentarzu grzebalnym, a 12 XII 1945 został ekshumowany i pochowany na cmentarzu w Parzymiechach.

Jan Pietrzykowski, Hitlerowcy w powiecie częstochowskim 1939–1945, Katowice 1972, s. 13–18; Jan Pietrzykowski, Walka i męczeństwo. Z wojennych dziejów duchowieństwa diecezji częstochowskiej 1939–1945, Warszawa 1981, s. 15–17, 22–24, 103; Jan Związek, Metler Bonawentura (1866–1939). Polski słownik biograficzny, t. 20, 1975, s. 472–473; Jan Związek, Martyrologium kapłanów diecezji częstochowskiej w czasie II wojny światowej, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 1976, t. 4, s. 259–261; Jan Związek, Per aspera ad astra. Życie i działalność ks. Bonawentury Metlera, „Ziemia Częstochowska” 1996, t. XXIII, s. 11–30; Bonawentura Metler, Kształt ziemi, oprac. M. Głowacki, „Ziemia Częstochowska” 1996, t. XXIII, s. 33–41; – Archiwum Archidiecezjalne w Częstochowie, akta personalne ks. Bonawentury Metlera.