Marczewski Józef

Marczewski Józef (1870–1944), lekarz, działacz społeczny i samorządowy, prezydent miasta Częstochowy. Ur. 18 XI 1870 w Nowym Jorku, był synem Dionizego i Amalii z Scheerów.

Marczewski od 1872 przebywał w Polsce. W 1889 ukończył V Gimnazjum im. J. Kilińskiego w Warszawie. Po ukończeniu w 1895 (z wyróżnieniem) studiów lekarskich na Uniwersytecie Warszawskim, pełnił funkcję ordynatora kliniki okulistycznej w Warszawie. Od 1898 przebywał w Częstochowie, gdzie od 1900 prowadził własną klinikę okulistyczną przy ul. Cerkiewnej 19 (Kilińskiego). W 1901–03 kierował też pięcioma ruchomymi oddziałami okulistycznymi na terenie Królestwa Polskiego. Klinikę prowadził do wybuchu wojny w 1914. Ponownie otworzył ją w 1918, lecz wobec konkurencji Kas Chorych zmuszony był ją zamknąć. W 1907–19 był lekarzem miejskim w Częstochowie. Prowadził szeroką działalność społeczną. Od 1900 był członkiem zarządu → Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan; jako członek Towarzystwa udzielał bezpłatnej pomocy niezamożnej ludności miasta, także w → Schronisku im. św. Antoniego. Od 1902 wchodził w skład zarządu → Towarzystwa Higienicznego; z ramienia Towarzystwa prowadził akcję odczytową o higienie, anatomii, ochronie zdrowia. Był także członkiem → Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego oraz Stowarzyszenia Pracy Społecznej, w którym pełnił funkcję wiceprezesa. W 1906 uczestniczył w tworzeniu I Polskiego Gimnazjum w Częstochowie. W sierpniu 1914 został powołany do nowo tworzonej Rady Miejskiej (RM); w 1915–17 pełnił funkcję prezesa RM. Marczewski reprezentował Częstochowę na I Zjeździe Przedstawicieli Miast Królestwa Polskiego (19–21 XII 1917 w Warszawie). Od 1917 do 11 XI 1918 był nadburmistrzem miasta Częstochowy. W listopadzie tr. krótko pełnił funkcję komisarza rządu na powiat częstochowski. Od listopada 1920 do maja 1927 był prezydentem Częstochowy. Później nie brał udziału w życiu politycznym, prowadził prywatną praktykę lekarską. Od listopada 1939 był kierownikiem uruchomionego przez Miejski Urząd Zdrowia – Ambulatorium dla chorych na oczy. Zm. 25 IV 1944 w Częstochowie i pochowany został na cmentarzu Kule (grób rodzinny został zlikwidowany). Odznaczony był Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1924).

W małżeństwie z Teklą Józefą z Mirewiczów (ur. 1875) miał troje dzieci: Jerzego Kazimierza (1898–1970), inżyniera chemika, oficera Wojska Polskiego, który brał udział w kampanii 1939, a później należał do Związku Walki Zbrojnej–Armii Krajowej; Zofię Małgorzatę (1896–1931), zamężną dwukrotnie: za Mieczysławem Morawskim, prawnikiem, nauczycielem gimnazjum w Wieluniu, później z → Antonim Januszewskim; Halinę Barbarę (ur. 1906), zamężną (od 1927) z Władysławem Stokowskim, inż. elektrotechnikiem z Kielc.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 188; Jan Bohdan Gliński, Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej, t. II, Warszawa 1999, s. 286, 287; Ewa i Mirosław Zwolińscy, Słownik biograficzny regionu częstochowskiego, t. I, Częstochowa 2002 (tu fotografia); – Księga Pamiątkowa I-go Zjazdu Przedstawicieli Miast Królestwa Polskiego, Warszawa 1918, s. 239; – Stanisław Nowak, Z moich wspomnień, cz. II, Częstochowa 1902–1914, Częstochowa 1933; Stanisław Nowak, Samorząd m. Częstochowy w latach 1916–1931. Z moich wspomnień, cz. III, Częstochowa 1994; – „Gazeta Częstochowska” 1909, nr 136, s. 3; „Goniec Częstochowski” 1907, nr 345, s. 2, 1912, nr 139, s. 2, 1927, nr 2, s. 3, 1931, nr 49, s. 16 (fotografia), 1932, nr 179, s. 1 (dotyczy córki, Zofii), 1939, nr 33, s. 5; „Kurier Codzienny” 1926, nr 36, s. 2; „Kurier Częstochowski” 1923, nr 147, s. 2 (dotyczy córki, Zofii); „Nad Wartą” 1989, nr 9, s. 8, nr 10, s. 8; – Archiwum Państwowe w Częstochowie, Magistrat Częstochowy 5026, s. 110, 5605, 5537, 5718, s. 4–6.