Mąkosza Edward

Mąkosza Edward (1886–1974), pedagog, kompozytor, muzyk, badacz kultury ludowej, działacz społeczny. Ur. 25 X 1886 w Liskowie k. Kalisza, był synem Stanisława i Marii z Koteckich.

Mąkosza od 1904 mieszkał z rodzicami w Wolborzu k. Piotrkowa (Piotrków Trybunalski). Ukończył cztery klasy gimnazjum w Kaliszu, a w 1907 szkołę muzyczną w Łodzi. Edukację muzyczną pogłębiał w Warszawie i Pradze. W 1904–12 był założycielem, później dyrygentem orkiestry i chóru w Wolborzu. W tej miejscowości utworzył też amatorski zespół teatralny. Jako muzyk występował w orkiestrze symfonicznej w Piotrkowie. W 1912 przeniósł się do Częstochowy, gdzie pracował jako organista w → kościele pw. św. Zygmunta. Od 1912 uczył muzyki i śpiewu (w → Gimnazjum Żeńskim Wacławy Golczewskiej), od 1915 w Gimnazjum → Towarzystwa Opieki Szkolnej, a także w innych szkołach na terenie miasta; m.in. w Gimnazjum im. H. Sienkiewicza założył i prowadził orkiestrę szkolną. Mąkosza kierował orkiestrą Towarzystwa Muzycznego → „Lutnia”, a także był (od 1913) kapelmistrzem Straży Ogniowej Ochotniczej (później Ochotniczej Straży Pożarnej). Prowadził też chóry: od 1915 szewców, a od 1922 chór spółdzielni spożywców „Jedność” oraz chór i orkiestrę Huty Szkła „Paulina” w Wyczerpach k. Częstochowy. Mąkosza był organizatorem konkursów orkiestr i chórów, na terenie całego kraju wygłaszał odczyty dotyczące muzyki. Podczas okupacji niemieckiej 1939–45 Mąkosza był komendantem OSP. W 1944 po wielu staraniach otrzymał zezwolenie na zorganizowanie w Częstochowie orkiestry symfonicznej. W styczniu 1945 przy wycofaniu się z miasta wojsk niemieckich Mąkosza w dużym stopniu przyczynił się do uratowania dorobku artystycznego i kulturalnego miasta przed grabieżą, m.in. dzięki niemu ocalono klasztor jasnogórski przed podpaleniem. Po wojnie kontynuował pracę zawodową i społeczną. W 1945 współorganizował → Częstochowską Orkiestrę Symfoniczną, którą kierował przez dwa lata W tr. był współzałożycielem → Państwowej Szkoły Muzycznej; do 1971 uczył w niej śpiewu. Prowadził też zajęcia w kilku innych szkołach średnich w Częstochowie. Wielką pasją Mąkoszy był folklor; od dziecka interesował się kulturą muzyczną wsi, zebrał ponad dwa tys. melodii i pieśni ludowych z regionu częstochowskiego. Był autorem publikacji Pieśń ludowa ziemi częstochowskiej („Ziemia Częstochowska”, 1961, t. IV). W 1953 założył → Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Częstochowskiej i został jego kierownikiem. Jako kompozytor pozostawił po sobie wiele utworów inspirowanych muzyką ludową. Mąkosza należał do → Towarzystwa Popierania Kultury Regionalnej (później Częstochowskie Towarzystwo Naukowe). W 1947–50 był członkiem zarządu → Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego; przez kilkadziesiąt lat był społecznym przewodnikiem wycieczek. Zm. 25 IV 1974 w Częstochowie, pochowany został na cmentarzu Kule, w kwaterze 1, rząd I, grób nr 6. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Jego imieniem została nazwana jedna z ulic w Częstochowie.

W małżeństwie z Ireną Nurczyńską (1895–1968) miał troje dzieci: córki Barbarę, zamężną z Juliuszem Konczyńskim „Nemo” i Marynę, syna Andrzeja (1919–2020), muzyka, żołnierza Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej, członka → Częstochowskiej Orkiestry Symfonicznej, później orkiestry Filharmonii Szczecińskiej. Od 2008 mieszkał w Częstochowie, był członkiem → Częstochowskiego Klubu Seniorów Lotnictwa.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 192; Leon Tadeusz Błaszczyk, Dyrygenci polscy i obcy w Polsce działający w XIX i XX wieku, Kraków 1964, s. 182–183; Ludzie trzydziestolecia. Sylwetki zasłużonych dla województwa katowickiego, pod red. H. Rechowicza, Katowice 1974 (T. Gierymski), s. 320–324 (tu fotografia); Ewa i Mirosław Zwolińscy, Słownik biograficzny regionu częstochowskiego, t. I, Częstochowa 2002, s. 187, 188 (tu fotografia); – „Goniec Częstochowski” 1937, nr 280, s. 3; – Urząd Stanu Cywilnego w Częstochowie, akt zgonu nr 641/1974; – odpis z inskrypcji nagrobnej.