Kühn Kazimierz Jan

Kühn Kazimierz Jan (1875–1957) przemysłowiec, prezydent miasta Płocka, starosta powiatu częstochowskiego, działacz społeczny i samorządowy. Ur. 10 II 1875 w Płocku, był synem Gustawa oraz Stefanii z Waśniewskich. Jego ojciec Gustaw (1845–1913) pochodził ze zasymilowanej rodziny niemieckiej. Za udział w powstaniu 1863–64 był więziony w Cytadeli Warszawskiej. Po ukończeniu studiów farmaceutycznych od 1868 prowadził aptekę w Płocku. Był działaczem oświatowym i dobroczynnym. W 1886–88 należał do Komitetu Resursy Miejskiej. Był założycielem i prezesem Towarzystwa Kredytowego miasta Płocka, a w 1896–1913 prezesem Płockiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu.

W 1895 ukończył męskie gimnazjum klasyczne w Płocku. W dwa lata później podjął studia na Wydz. Mechanicznym Instytutu Politechnicznego w Rydze. W tym czasie należał do działających na terenie uczelni kół niepodległościowych grupujących studentów Polaków. W 1902 uzyskał dyplom inżyniera mechanika, po czym wyjechał do Rypina, gdzie w 1902–05 zajmował stanowisko inżyniera-architekta pow. rypińskiego. Po odejściu z tego stanowiska pracował w Koreniewie k. Kurska, jako pomocnik naczelnika oddziału technicznego taboru i trakcji Drogi Żelaznej Moskiewsko-Kijowsko-Woroneskiej. W 1907–09 prowadził w Rydze biuro techniczne, zajmujące się m.in. wykonywaniem planów technicznych, kosztorysów budowy elektrowni, instalacji elektrycznych oraz wyjednywaniem i opracowywaniem koncesji na budowę elektrowni miejskich i okręgowych. W sierpniu 1909 przeniósł swoje biuro techniczne do Płocka, gdzie w tr. otrzymał koncesję na budowę i późniejszą eksploatację elektrowni. W 1910–12 wybudował w Płocku elektrownię, którą następnie zarządzał do 1 II 1918, kiedy to przeszła na własność Towarzystwa Udziałowego Elektrowni Płockiej. Powołany na dyrektora tegoż towarzystwa. Kühn pozostawał na tym stanowisku do 1920. W 1911–15 sprawował godność honorowego radnego miasta. Od 1913 był wicedyrektorem Towarzystwa Kredytowego miasta Płocka, a w 1914–20 pełnił funkcję prezesa. Na krótko przed opuszczeniem Płocka przez wojska rosyjskie, w lutym 1915 wziął udział w tworzeniu Komitetu Obywatelskiego, który przejął władzę w mieście. Wybrany 15 II tr. na prezydenta miasta, dzierżył to stanowisko do 15 IX 1915, kiedy to władze niemieckie ustanowiły własnego burmistrza. W 1916–17 był ławnikiem Magistratu. W maju 1920 został mianowany starostą powiatowym częstochowskim; pełnił też funkcję przewodniczącego Wydziału Powiatowego Sejmiku Samorządowego. Jako starosta powiatowy Kühn w 1920–32 rozwinął niezwykle energiczną i skuteczną działalność na polu administracji, oświaty, kultury, służby zdrowia. Dowodem uznania dla osiągnięć kierowanej przez Kühna gospodarki samorządowej powiatu było wytypowanie przez Biuro Zjazdu Samorządu Ziemskiego w Warszawie w 1929 powiatu częstochowskiego do reprezentowania wszystkich powiatów Drugiej Rzeczypospolitej na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. Kühn był niezmordowanym działaczem społecznym. W 1923 wszedł do Powiatowej Rady Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, a w 1925–32 kierował jej pracami. W tym czasie należał także do Rady Nadzorczej Stowarzyszenia Pracy Społeczno-Wychowawczej im. J. Piłsudskiego w Częstochowie. Był współorganizatorem, następnie od marca 1925 prezesem Okręgowego Związku Straży Pożarnych; przyczynił się do usprawnienia pracy Straży oraz założenia nowych jej oddziałów na terenie powiatu. Od 1928 pełnił funkcję prezesa zarządu powiatowej Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny. Kühn należał do głównych inicjatorów budowy w Częstochowie nowoczesnego gmachu teatru. O potrzebie teatru, jego roli w ruchu kulturalnym miasta i regionu, a także o pomyśle utworzenia Towarzystwa Miłośników Teatru pisał w obszernym artykule Teatr Regionalny w Częstochowie („Gazeta Urzędowa Wydziału Powiatowego w Częstochowie” 1929, nr 9, s. 1–2). W 1932 był współzałożycielem Towarzystwa Popierania Kultury Regionalnej. Pomimo ogromnej pracy administracyjnej i społecznej Kühn zajmował się pracą naukową. Był autorem publikacji o samorządzie: Gospodarka na drogach gminnych (1928) oraz Zarys programu i metod pracy samorządu ziemskiego (1930). W 1932 został przeniesiony do Stanisławowa na stanowisko naczelnika Wydziału Samorządowego Urzędu Wojewódzkiego. Od 1936 przebywał w Warszawie, gdzie do 1939 pełnił stanowisko przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Samorządu Terytorialnego. Z tego okresu pochodzą jego publikacje wydane przez Instytut Samorządu Terytorialnego: O potrzebie prac naukowo-badawczych nad samorządem (1937), Rola samorządu w rozwiązywaniu doniosłych zagadnień państwowych (1938). Po upadku powstania warszawskiego 1944 Kühn ponownie znalazł się w Częstochowie. W 1946–47 pracował jako urzędnik w Wydziale Oświaty i Kultury Urzędu Miejskiego, a później do 1949 kierował muzeum częstochowskim. Nadal poświęcał dużo czasu pracy naukowej; w 1957 ukończył pracę: Ludzkość sama się sobą rządzi, której fragment pt. Źródła nowej kultury. Rozważania o sztuce i twórczości z przedmową Władysława Tatarkiewicza ukazał się w czasopiśmie „Życie i Myśl” (1961 nr 3–4, s. 122–129). Maszynopis całej pracy liczący 1024 strony został złożony w Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. W 1945–46 był członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), należał też do reaktywowanego po wojnie Towarzystwa Popierania Kultury Regionalnej (TPKR). Zm. 15 V 1957 w Częstochowie, został pochowany na cmentarzu Kule, w kwaterze 19, rząd III, grób 10. Odznaczony m.in. Orderem Odrodzenia Polski (1925) i Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi (1924). Przed 1939 jego imieniem nazwano ulicę w Olsztynie k. Częstochowy.

Żoną Kühna była Wanda Dołęga-Ulińska (1879–1957), założycielka i przewodnicząca Koła Kobiet Ligi Obrony Powietrznej Państwa w Częstochowie. W małżeństwie z nią miał dwie córki: Hannę (1903–2000), zamężną za Franciszkiem Kłopotek-Górczewskim, zesłańcem na Syberię; była ona główną księgową Spółdzielni Poligraficzno-Wydawniczej „Udziałowa” w Częstochowie; Irenę (1904–1993) zamężną za Tadeuszem Wierzejskim, porucznikiem 27 pułku piechoty, później za Władysławem Neugebauerem.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 162–163; Andrzej Papierowski, Jerzy Stefański, Płocczanie znani i nieznani. Słownik biograficzny, Płock 2002, s. 323–324; – Eligiusz Małolepszy, Kultura fizyczna i przysposobienie wojskowe w Częstochowie i powiecie częstochowskim w latach 1918–1939, Częstochowa 1996; Juliusz Sętowski, Kazimierz Jan Kuhn (1875–1957). Zarys biografii starosty powiatu częstochowskiego, „Ziemia Częstochowska” 2000, t. XXVII, s. 157–166; – Stanisław Nowak, Samorząd m. Częstochowy w latach 1916–1931. Z moich wspomnień, cz. III, Częstochowa 1994; – „Gazeta Urzędowa Wydziału Powiatowego w Częstochowie” 1925, nr 10, s. 3, nr 12, s. 2, 1926, nr 32, s. 3, 1929, nr 9, s. 1–2, 1930, nr 13–14, s. 1 (fotografia), 2, 16–17, 19; „Goniec Częstochowski” 1924, nr 174, s. 2–3, 1925, nr 90, s. 5, 1928, nr 140, s. 3 (dot. córki, Ireny), nr 251, s. 4, 1931, nr 49, s.15 (fotografia), 1932, nr 6, s. 4, nr 86, s. 3, nr 226, s. 3, nr 245, s. 3 (fotografia); „Ilustrowany Express Częstochowski” 1932, nr 67, s. 4, nr 70, s. 6 (fotografia); „Kurier Codzienny” 1926, nr 94, s. 3, „Ziemia Częstochowska” 1934, t. I, s. 15, 1984, t. XV, s. 68; – dokumenty i fotografie w posiadaniu wnuka, Zbigniewa Neugebauera z Rogowa.