Kordecki Augustyn Klemens

Kordecki Augustyn Klemens (1603–1673), teolog, przeor zakonu paulinów na Jasnej Górze, obrońca klasztoru w czasie wojny ze Szwecją, pamiętnikarz. Ur. 16 XI 1603 w Iwanowicach w powiecie kaliskim, w wielodzietnej rodzinie mieszczańskiej, był synem Marcina, burmistrza Iwanowic, oraz Katarzyny; na chrzcie w kościele pw. św. Katarzyny otrzymał imię Klemens (imię Augustyn przyjął w zakonie).

Po ukończeniu studiów teologicznych w kolegiach jezuickich w Kaliszu i Poznaniu wstąpił (w 1633) do zakonu paulinów. Nowicjat odbywał pod kierunkiem o. Adama Kaznowiusza, a po jego śmierci Tomasza Bieniaszewicza. W czasie panującej w 1633 zarazy przebywał w folwarku paulińskim w Konopiskach. Po ukończeniu nowicjatu uczył w Wieluniu retoryki. Profesję złożył na Jasnej Górze w 1634 na ręce prowincjała o. Bartłomieja Bolesławskiego W tr. przyjął święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa Jana Wężyka. W zakonie pełnił różne funkcje: lektora teologii moralnej na Jasnej Górze i w Beszowej, przeora w Wieluniu (1638–39, 1643), na Jasnej Górze (1644–45, 1650–57), w Wielgomłynach (1641), Oporowie (1646) i Pińczowie (1647–50), definitora prowincjonalnego i prowincjała, był wielokrotnym delegatem polskiej prowincji. W czasie najazdu szwedzkiego (1655) przygotował twierdzę jasnogórską do obrony, jednocześnie asekurując się aktem lojalności, za co otrzymał w zamian glejt bezpieczeństwa (salva guardia), co należy uznać za zręczny zabieg dyplomatyczny, by ochronić klasztor przed rabunkami (list do generała Burcharda Müllera von der Lühnena z 21 XI 1655 znajduje się do dziś w Archiwum Królestwa Szwedzkiego w Sztokholmie). Pozostawał jednocześnie lojalnym poddanym króla Jana Kazimierza, wspierał działania przeciwko wojskom szwedzkim i polskim stronnikom króla Szwecji. Opisał dzieje oblężenia (18 XI – 16 XII 1655) w pamiętniku opatrzonym tytułem Historia de quadragesimali obsidione Claromontana, wydanym w Krakowie w 1658 jako Nova Gigantomachia. Dzieło to wielokrotnie wznawiane jako Pamiętnik oblężenia Częstochowy 1655 roku przyczyniło się do zmitologizowania wysiłku obrońców i wpłynęło na rozwój kultu → Matki Bożej Częstochowskiej, której Kordecki przypisał nadzwyczajną pomoc w odparciu napastników. Kordecki zm. 20 III 1673 w Wieruszowie podczas wizytacji tamtejszego klasztoru, pochowany został na Jasnej Górze pod ołtarzem św. Antoniego w kaplicy św. Pawła Pustelnika. W 1704 złożono jego szczątki w osobnej urnie pod kaplicą cudownego obrazu – obecnie urna znajduje się w bocznej ścianie kaplicy Matki Bożej.

Przeor Kordecki zyskał sławę jako bohater, w dużej mierze dzięki powieściom Kordecki Józefa Ignacego Kraszewskiego i (przede wszystkim) Potop Henryka Sienkiewicza. W 1934 powstał film Edwarda Puchalskiego Przeor Kordecki – obrońca Częstochowy z Karolem Adwentowiczem w roli głównej, w 1974 w ekranizacji Potopu w reżyserii Jerzego Hoffmana rolę ks. Kordeckiego kreował Stanisław Jasiukiewicz. W okresie niewoli politycznej autor Nowej Gigantomachii stał się symbolem walki o niepodległość – odwoływali się do jego postaci m.in. Elżbieta Bośniacka (dramat Przeor Paulinów z 1872), Cyprian Kamil Norwid, Ludwik Kondratowicz, Wincenty Pol, Teofil Lenartowicz, Jan Kasprowicz, Stanisław Wyspiański. Postać Kordeckiego malowali (bądź szkicowali): Jan Matejko, C.K. Norwid, January Suchdolski, Michał Elwiro Andriolli, Henryk Siemiradzki, Włodzimierz Tetmajer, Henryk Rodakowski. W 1859 na wałach jasnogórskich stanął jego pomnik wg projektu Henryka Stattlera z napisem: „Obrońcy Jasnej Góry w czasie wojny szwedzkiej 1655”. Rzeźba Kordeckiego dłuta Teofili Certowiczówny znajduje się na Skałce w Krakowie. Kordecki jest patronem wielu ulic w Polsce, m.in. w Częstochowie w sąsiedztwie klasztoru; posiada także tablice pamiątkowe w Iwanowicach, Szczytnikach i Wieruszowie. Jest patronem Zespołu Szkół w Iwanowicach.

Janusz Zbudniewek, Kordecki Augustyn, [w:] Encyklopedia Katolicka, T. IX, Lublin 2002, s. 837; Michał Rawicz-Witanowski, Ks. Augustyn Kordecki. Zarys biograficzno-historyczny w 300. rocznicę urodzin, Piotrków 1904; Augustyn Kordecki (1603–1673) i zwycięska obrona Jasnej Góry, http://www.jasnagora.com/prasa/opracowania/86/2 (data dostępu 31.07.2020).