Helman Stanisław Bernard Szlama Berek

Helman Stanisław Bernard Szlama Berek (1868–1936), kupiec, przemysłowiec, członek władz instytucji finansowych, samorządowiec, działacz patriotyczny i dobroczynny, społecznik. Ur. 18 III 1868 w Częstochowie, był synem Chila, który prowadził sklep z towarami kolonialnymi i winem, i Chai z domu Zimnawoda, bratem Ludwika.

Helman ukończył rosyjskie czteroklasowe progimnazjum męskie w Częstochowie i szkołę handlową. Był współwłaścicielem Częstochowskich Zakładów Ceramicznych S.B. Helman i Spółka; fabryka znajdowała się w Błesznie (obecnie dzielnica Częstochowy). Był też właścicielem kantoru (przy II Alei 23) oraz budynku przy ul. Krakowskiej 15 (gdzie znajdowały się warsztaty stolarskie firmy „Wiąz”). Od 1901 był członkiem Rady Towarzystwa Wzajemnego Kredytu, przed 1914 był zastępcą dyrektora Towarzystwa Kredytowego miasta Częstochowy i prezesem II Częstochowskiego Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego (przekształconego później w → Częstochowski Bank Spółdzielczy). W 1906 przystąpił do Komitetu Szkoły Polskiej, który doprowadził do utworzenia w Częstochowie I Polskiego Gimnazjum; później należał do komitetu finansowego tejże szkoły. Jako znany obywatel miasta, po wybuchu wojny, 5 VIII 1914 został zaproszony do Magistratu miasta Częstochowy na naradę w sprawie rozwiązania trudnej sytuacji zaopatrzeniowej miasta. Wkrótce powołano go do rozszerzonego składu Rady Miejskiej (RM); należał tam m.in. do komisji, która opracowywała kontrakt z Zarządem Przymusowym Elektrowni. Ponownie do RM wszedł z ramienia Żydowskiego Komitetu Wyborczego po wyborach w 1919; z funkcji radnego zrezygnował w lutym 1921. Helman wykazywał dużą aktywność na polu społecznym i dobroczynnym. W 1906 współtworzył → Towarzystwo Szerzenia Wiedzy. W 1913 był współzałożycielem Towarzystwa Pracy Społecznej. Należał do zarządu Straży Ogniowej Ochotniczej. Od jesieni 1914 działał w komitecie → Doraźnej Pomocy; płacił też podatek (w wysokości 25 rubli) na rzecz tegoż komitetu. W 1915 z ramienia rady →„ Piekarni Popularnej” wszedł w skład żydowskiego oddziału Komitetu Doraźnej Pomocy. Przez szereg lat zasiadał w zarządzie (był skarbnikiem) Towarzystwa Dobroczynności dla Żydów (TDdŻ); wspomagał datkami finansowymi Szpital TDdŻ. W II poł. lat 20. był członkiem (popierającym) → Częstochowskiego Towarzystwa Przeciwgruźliczego. W 1916 Helman należał do zarządu miejscowej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej. W sierpniu 1920, podczas wojny z Rosją bolszewicką, wspomagał finansowo Komitet Niesienia Pomocy Żołnierzowi Polskiemu (działający przy gminie żydowskiej w Częstochowie). Mieszkał przy II Alei 28. Przypuszczalnie od początku lat 30. mieszkał w Warszawie, utrzymywał jednak kontakt z Częstochową (m.in. ok. 1936 sfinansował dach Nowego Bejs Hamidraszu). Zm. 20 V 1936 w Warszawie, pochowany został 22 V na cmentarzu żydowskim w Częstochowie (grób 1036 II).

W małżeństwie z Michaliną z Hejmanów (14 VII 1871 Praszka – 7 IV 1914 Altheide, Niemcy), córką Bolesława i Rozalii z Poznańskich, miał czworo dzieci: synów Bolesława, Jerzego (3 XI 1896 Częstochowa–1941?), inżyniera, który pracował w zakładach ceramicznych ojca. Był rzeczoznawcą ceramik Izby Przemysłowo-Handlowej w Sosnowcu. W czasie wojny (w 1940) przebywał w Wilnie, później ukrywał się w Warszawie. Wydany przez szmalcownika, został zamordowany podczas próby ucieczki z transportu jadącego do obozu zagłady w Treblince. Pozostałymi dziećmi były: Adolf (1899 Częstochowa–), który w 1917 uzyskał maturę w Gimnazjum Towarzystwa Opieki Szkolnej im. H. Sienkiewicza w Częstochowie, oraz Roza (Róża) Helena (1907 Częstochowa–).

Żydzi częstochowscy. Słownik biograficzny, pod red. J. Sętowskiego, Częstochowa 2020.