Haller w Częstochowie

Haller w Częstochowie, 7 V 1915 pułkownik Haller w drodze z Piotrkowa do Częstochowy uległ wypadkowi samochodowemu w rejonie Rudnik (10 km na południowy-zachód od Częstochowy), doznał otwartego złamania lewej nogi; przebywał w niemieckim szpitalu polowym urządzonym w budynku → Szpitala Towarzystwa Dobroczynności dla Żydów na Zawodziu w Częstochowie. W czerwcu 1915 przewieziono go pociągiem do Pardubic, a następnie do kliniki prof. Eiselberga w Wiedniu. 2 VI 1919 podczas wizyty w Częstochowie Haller zwiedził klasztor jasnogórski, wziął udział w konferencji prasowej dotyczącej spraw wojskowych (co było głównym celem przyjazdu) oraz spotkał się z redaktorami → „Gońca Częstochowskiego” (zaowocowało to ukazaniem się jednodniówki). Na dworcu odjeżdżającemu z miasta Hallerowi zgromadzeni częstochowianie zgotowali owację, a prezydent → Aleksander Bandtkie wygłosił okolicznościową przemowę. 22 VI 1919 ponownie odwiedził Częstochowę z okazji nabożeństwa dziękczynnego pod szczytem klasztoru na Jasnej Górze; odbył się wówczas przegląd wojska, odprawiona została polowa msza św. (generał mimo ulewnego deszczu wysłuchał jej – wraz z oficerami i żołnierzami – na placu), następnie zwiedził skarbiec i bibliotekę, wpisując się do księgi gości. Wieczorem generał Dominique Odry, dowódca dywizji stacjonującej w Częstochowie Błękitnej Armii wydał przyjęcie na cześć Hallera. 14 VIII 1930 Haller (wraz z żoną i synem) przybył do Częstochowy, by wziąć udział w uroczystościach z okazji 10-rocznicy „cudu nad Wisłą”. W → Hotelu „Polonia” spotkał się z Młodymi Ochotnikami Wojska Polskiego, → Częstochowskim Kołem Akademików i przedstawicielami → Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, doszło także do spotkania z matką, Olgą z Treterów. 15 sierpnia rano w kaplicy Matki Boskiej wysłuchał mszy, wraz z rodziną i członkami → Związku Hallerczyków, w południe podejmowany był obiadem w sali Hotelu „Polonia”, a po południu wziął udział w nabożeństwie dziękczynnym celebrowanym przez biskupa → Teodora Kubinę. 8–9 X 1932 generał Haller był obecny w Częstochowie na Ogólnopolskim Kongresie Hallerczyków, a 10 VII 1939 na kongresie franciszkańskim w związku z ogólnopolską pielgrzymką Trzeciego Zakonu Franciszkańskiego. 24 IV–14 V 1993 w Kaplicy Pamięci Narodu im. o. Augustyna Kordeckiego na Jasnej Górze odbywały się uroczystości przy sprowadzonej z Londynu (do Krakowa) trumnie z prochami Hallera. Generał jest patronem ulicy w dzielnicy → Śródmieście w Częstochowie.

Jan Golonka, Związki generała Hallera z Jasną Górą, [w:] Częstochowa w pierwszych latach Polski odrodzonej, pod red. R. Szweda, J. Mizgalskiego, W. Palusa, Częstochowa 1994, s. 137–146; Jerzy Górecki, Wypadek Hallera pod Częstochową, „Nad Wartą 1998, nr 11, s. 9; Zbigniew Grządzielski, Społeczeństwo Częstochowy wobec armii gen. Józefa Hallera, [w:] Społeczeństwo Częstochowy w latach 1918–1939, red. R. Szwed, W. Palus, Częstochowa 1997, s. 339–251; Zachariasz S. Jabłoński, Stąd stawaliśmy się wolni, Częstochowa 2009, s. 24–25, 49; Janusz Pawlikowski, Kalendarium częstochowskie czyli wybór dat z historii miasta i jego mieszkańców od roku 1220, Częstochowa 2001, s. 80, 122; Edward Ligocki, O Józefie Hallerze. Życie i czyny na tle współczesności dziejowej, Warszawa 1923, s. 117–119; Stanisław Nowak, Z moich wspomnień, cz. II, Częstochowa 1902–1914, Częstochowa 1933, s. 80; Marek Orłowski, Generał Józef Haller (1873–1960), Warszawa 2007; Roman Winiarek, Józef Haller de Hellenberg, „Gazeta Częstochowska” 1999, nr 17, s. 4; „Goniec Częstochowski” 1919, nr 117, s. 3, 1919, nr 132, s. 1, 1930, nr 188, s. 4.