Filharmonia Częstochowska im. Bronisława Hubermana

Filharmonia Częstochowska im. Bronisława Hubermana, miejska, a wcześniej państwowa instytucja kultury powstała 23 I 1976 z przekształcenia → Państwowej Orkiestry Symfonicznej (POS) w Częstochowie. Zlikwidowano wtedy nadrzędną instytucję Dom Kultury „Filhamonia” i przekazano Filharmonii na wyłączne użytkowanie budynek przy ulicy Braci Konkielów (obecnie Wilsona) 16 (oficjalnie podczas koncertu z okazji 30-lecia POS). Dyrektorem był wówczas → Zygmunt Hassa. Filharmonia kontynuowała działalność koncertową orkiestry symfonicznej i nadal organizowała imprezy POS: → Polski Festiwal Skrzypcowy im. Grażyny Bacewicz (dzięki niemu Częstochowa była znana w polskim środowisku kulturalnym) i Festiwal Stowarzyszenia Polskiej Młodzieży Muzycznej → Jeunesses Musicales de Pologne (który teraz zyskał rangę międzynarodową). Podniósł się poziom imprez gościnnych (od stycznia 1976 działała w Filharmonii delegatura Wojewódzkiej Agencji Imprez Artystycznych z Katowic). W lutym 1977 powstał Chór Mieszany Częstochowskiej Filharmonii, a w 1980 Chór Kameralny, obydwa pod dyrekcją → Krzysztofa Pośpiecha. Kryzys końca lat 70. i stan wojenny dotknęły także Filharmonię i spowodowały znaczne ograniczenia w działalności (i odpływ muzyków z orkiestry). Na przełomie 1983/1984 z inicjatywy K. Pośpiecha powstał festiwal → „Ars Chori”. W sezonie 1986/87 dyrektorem naczelnym został Ireneusz Kozera (Z. Hassa pozostał dyrektorem artystycznym i pierwszym dyrygentem, drugim dyrygentem był Piotr Warzecha). Organizacja trzech festiwali szybko okazała się zbyt dużym obciążeniem dla instytucji, zwłaszcza wobec ograniczenia dofinansowania ze strony Ministerstwa Kultury. W 1988 nie odbył się Polski Festiwal Skrzypcowy, a XXI jego edycja w 1989 była ostatnią. W 1990 odbył się festiwal „Ars Chori” 5 w zmienionej i znacznie rozbudowanej formule (część koncertów odbyła się na Jasnej Górze i w częstochowskich kościołach). W listopadzie 1990 z Filharmonii odeszli Z. Hassa. P. Warzecha i K. Pośpiech (który został dyrektorem Festiwalu Muzyki Sakralnej → „Gaude Mater”, a od 1992 był dyrektorem → Ośrodka Promocji Kultury „Gaude Mater”). Nowym dyrektorem Filharmonii został → Jerzy Kosek; w 1992–96 był dyrektorem naczelnym i artystycznym, a w 1996–98 dyrektorem artystycznym. W 1991 orkiestra uczestniczyła w → VI Światowych Dniach Młodzieży w Częstochowie (w bazylice jasnogórskiej wraz z chórem i solistami wykonała Mszę koronacyjną C-dur W.A. Mozarta i Magnificat M.J. Żebrowskiego, które nagrała na pierwszą płytę CD). Udało się powiększyć skład orkiestry, ale malała frekwencja na koncertach, rosły trudności finansowe. 15 XII 1993 Filharmonia stała się instytucją miejską. 19 XII 1994 zmieniono nazwę z Państwowa Filharmonia w Częstochowie na Filharmonia Częstochowska. Instytucji nadano nowy statut. W 1996 dyrektorem naczelnym został Leszek Hadrian, a dyrygent Jerzy Kosek jego zastępcą i dyrektorem artystycznym. 15 VI 1997 odbyła się I edycja → Festiwalu Wiolinistycznego im. Bronisława Hubermana (organizowanego co 2 lata). W 1998–2000 przy Filharmonii działała Scena Operowo-Operetkowa (we współpracy z Polską Agencją Koncertową Kazimierza Kowalskiego). W 1998 odbyły się pierwsze → Częstochowskie Spotkania Gitarowe, których organizatorem był dyrektor L. Hadrian (impreza została przeniesiona z Lublina). W 1998–2005 nowym dyrektorem artystycznym był Jerzy Swoboda. Skromny budżet zmuszał do oszczędności, dlatego w 2001 zrezygnowano z corocznego organizowania Spotkań Gitarowych, ale już w 2002 odbył się Festiwal Jazzu Tradycyjnego → Hot Jazz Spring, dyrektorem festiwalu był Tadeusz Orgielewski. W 2001 odbyła się impreza Akordeonowa Muzyka Rozrywkowa „Konfrontacje”, przekształcona w → Międzynarodowy Konkurs Akordeonowej Muzyki Rozrywkowej. W 2005 odszedł J. Swoboda (zastąpił go Jerzy Salwarowski), a w 2006 dyrektorem naczelnym mianowano Beatę Młynarczyk. W okresie jej dyrekcji m.in. zakupiono fortepian marki Steinway i klawesyn (środki przyznał Urząd Miasta). Od 2009 Filharmonia organizowała → Konkurs Muzyki Wokalnej im. Jana, Edwarda i Józefiny Reszków. W marcu 2010 odbyły się ostatnie koncerty Filharmonii (m.in. jubileuszowy z okazji 65-lecia orkiestry) i rozpoczęły się remont generalny i rozbudowa budynku, które trwały dwa i pół roku. Większość koncertów odbywała się w sali → Akademickiego Centrum Kultury i Sportu w → Klubie „Politechnik”. Instytucja miała teraz ograniczone możliwości wypracowywania dochodów, a dotacja nie wystarczała na podwyżki wynagrodzeń. Spór zbiorowy w Filharmonii spowodował zmianę dyrektora naczelnego, został nim ponownie Ireneusz Kozera. Nowym dyrektorem artystycznym mianowano Adama Klocka. Zespół wrócił do rozbudowanego budynku we wrześniu 2012. Wtedy także rozpoczął działalność zawodowy Chór Mieszany Filharmonii → „Collegium Cantorum” pod dyrekcją Janusza Siadlaka. 3 X 2012 podczas koncertu inauguracyjnego nadano Filharmonii imię → Bronisława Hubermana. We wrześniu Filharmonia zrealizowała jako własną imprezę → Festiwal Muzyczny Rodziny Bachów, zainicjowany przez chór „Collegium Cantorum” (była to już IV edycja imprezy). Od 1 IX 2020 Adam Klocek jest dyrektorem naczelnym placówki, a I. Kozera jego zastępcą.

W 1992–2001 w podziemiach Filharmonii działała scena lalkowa dla dzieci Teatr Małych Form → „Kleks”, założony i prowadzony przez byłego dyrektora Teatru Dzieci Zagłębia w Będzinie, Grzegorza Lewandowskiego. Traktowany przez dyrekcję Filharmonii i władze miasta jako działalność gospodarcza założyciela, teatr lalkowy nie był częścią działalności Filharmonii. W tym miejscu funkcjonował później Klub Jazzowy „Paradoks”, obecnie Klub „Five O’Clock”.

Wanda Malko, 70 lat Orkiestry Symfonicznej w Częstochowie. Filharmonia Częstochowska im. Bronisława Hubermana 1945–2015, Częstochowa 2015; – materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.