Epidemie

Epidemie, były zjawiskiem dość częstym do początków XX w. W 1679 odnotowano w Częstochowie epidemię tzw. zimnicy, która spowodowała wiele ofiar śmiertelnych. Jedna z największych epidemii miała miejsce w 1708 i 1709, opustoszało wówczas 70 domostw, podupadło niemal całkowicie rzemiosło. W XIX w. miasto wielokrotnie nawiedzały epidemie, w połowie lat 40. epidemia dżumy, w 1846–49 odnotowano wysoką śmiertelność w wyniku „chorób grasujących”, do których zaliczano, wg ówczesnej terminologii, gorączkę tyfoidalną (tyfus), gorączkę kataralną, febry gastryczne, trzeciączkę i czwartaczkę. W Szpitalu św. Benedykta (→ Szpital Najświętszej Maryi Panny) zmarło w 1846–49 ponad 200 osób, leczono także chorych w prywatnych domach. Lekarz → Józef Wizemberg wysyłał coroczne raporty do Rady Głównej Opiekuńczej Zakładów Dobroczynności w Warszawie, w których jako przyczyny dużej śmiertelności wymienił nieurodzaj ziemniaków w 1846, opóźnioną wegetację e1847 powodującą niedożywienie uboższych warstw ludności, a także „przechody wojsk z zagranicy”. Chorych leczono pieprzem tureckim z domieszką belladonny, proszkiem Dovera i siarczanem chininy. Epidemie cholery nawiedziły Częstochowę w 1852, 1855, 1866, 1892–03, 1905–08. W 1852 w księdze zmarłych odnotowano 706 zgonów, wśród nich były także ofiary epidemii (w 1853 Częstochowa liczyła 8541 mieszkańców). W 1855 na cholerę zmarły 73 osoby. W 1866 wybuch epidemii zbiegł się przybyciem (8 września) pielgrzymki; ilość zachorowań była tak duża, że w rejonie Jasnej Góry uruchomiono prowizoryczny szpital, w mieście odnotowano 450 zgonów, w tym sześć osób obsługi szpitala. Objawami były wymioty, biegunki, konwulsje, niknące tętno, siność twarzy; lekarzem miejskim był wówczas → Heliodor Mulewicz. W 1871 na cholerę zachorowało 56 osób (zmarło 25), epicentrum stanowiły domy przy ul. Nadrzecznej i Garncarskiej, zasiedlone przez najuboższych mieszkańców dzielnicy staromiejskiej; wg relacji lekarza → Gustawa Fritschego epidemia została „zawleczona” przez żołnierzy rosyjskiego pułku stacjonującego w koszarach przy ul. Garncarskiej, zaszła wówczas konieczność utworzenia specjalnego szpitala. We wrześniu 1892 władze zakonne odwołały pielgrzymki na Jasną Górę z powodu „panującej zarazy”. W 1893 po raz kolejny ognisko cholery pojawiło się wśród rosyjskich żołnierzy 7 i 8 pułków strzelców, tym razem lazaret wojskowy urządzono przy ul. Szkolnej (Dąbrowskiego). Kolejne przypadki zachorowań na cholerę odnotowano w 1905, także w podczęstochowskim wówczas Rakowie. → Władysław Biegański 18 III 1905 na posiedzeniu → Towarzystwa Lekarskiego Częstochowskiego wygłosił specjalny odczyt W sprawie groźby epidemii cholery, wobec poważnego zagrożenia uznał za konieczne utworzenie obywatelskich komitetów sanitarnych. Pamiątkami po dużych epidemiach były tzw. cmentarze choleryczne, zazwyczaj na obrzeżach miasta, gdzie chowano zmarłych we wspólnej mogile. Na terenie Częstochowy zachował się do dziś cmentarz choleryczny (z połowy XIX w.) – w Kawodrzy Górnej. Ostatnią dużą epidemią była epidemia grypy „hiszpanki” w 1918 i 1919.

Feliks Kiryk, Jerzy Rajman, Częstochowa w latach 1660–1793, [w:] Częstochowa. Dzieje miasta i Klasztoru Jasnogórskiego, t. 1, Częstochowa 2002, s. 345; Mieczysław Wyględowski, Andrzej Zakrzewski, Ochrona zdrowia w Częstochowie w XIX–XX wieku. Szkice z historii medycyny, Częstochowa 1995, s. 42–44; Mieczysław Wyględowski, Kalendarium ochrony zdrowia Częstochowy, Częstochowa 2008, s. 17, 25, 27; Franciszek Sobalski, Epidemie w Częstochowie w latach 1846–1849 w świetle szpitalnych raportów lekarskich, „Archiwum Historii Medycyny”, t. XXV, 1962, z. 4, s. 455–464; Tadeusz Michalski, Częstochowa i jej lekarze w XIX stuleciu, „Archiwum Historii Medycyny”, t. XX, 1957, z. 4, s. 482; – „Wędrowiec” 1892, nr 36. s. 566; „Goniec Częstochowski” 1908, nr 267, s. 2.