Enro.Polskie Zakłady Przemysłu Stalowego „Enro”

Udostępnij

Enro. Polskie Zakłady Przemysłu Stalowego „Enro”, powstały w 1935, właścicielem był → Natan Rotstein. Pierwotnie mieściły się przy Przemysłowej 4, w 1938 zostały przeniesione na Jaskrowską 114/124, do budynków dawnej Fabryki Kleju i Żelatyny. Biura znajdowały się w kamienicy przy al. Wolności 11. Produkowały stal pancerną i manganową, wykonywały odlewy stalowe do wagi 8 tys. kg. W kwietniu 1939 zatrudniały 126 pracowników. Na początku okupacji niemieckiej, zapewne już w okresie niemieckiego zarządu wojskowego, zakłady zostały przejęte i ustanowiono zarządcę (Treuhändera), rosyjskiego Reichsdeutscha. Początkowo pracowało tu 200 robotników (w tym 60 żydowskich – 40 mężczyzn i 20 kobiet). W 1942 zakłady przejął lipski koncern Hugo Schneider Aktiengesellschaft (Hasag). Pierwszego dnia likwidacji getta, 22 IX 1942 skierowano część żydowskiej załogi do transportu do obozu zagłady w Treblince. Ocalił ich major Göppert, mający nadzór wojskowy nad zakładem. Robotnicy żydowscy byli skoszarowani na terenie fabryki przez cały czas akcji i selekcji, aż do utworzenia → małego getta. Warunki mieszkaniowe i sanitarne były tam złe, robotnicy spali w szopach. Polscy robotnicy fabryki przynosili ze sobą jedzenie, które sprzedawali Żydom. Byli tam niemieccy i polscy majstrowie, którzy po ludzku odnosili się do żydowskich robotników, ponieważ handlowali z nimi. Strażnikami byli fabryczni strażacy i reżim w fabryce był znośny. Z powstaniem tzw. małego getta zakończyło się skoszarowanie w „Enro”. Żydowscy robotnicy mieszkali w małym getcie, każdego ranka szli do pracy i z powrotem. Dlatego mieli duże możliwości kontaktu ze światem zewnętrznym. Kto chciał opuścić małe getto, wychodził z tą grupą i uciekał. Liczba żydowskich robotników ciągle rosła i wprowadzono pracę na trzy zmiany (od 6 rano do 2 popołudniu, od 2 do 10 wieczorem i od 10 wieczorem do 6 rano). Mężczyźni pracowali w odlewni, stalowni i formierni, kobiety przy produkcji i różnych pracach gospodarczych. Pracownik biurowy → Alfred Proskurowski nawiązał kontakty umożliwiające pozyskiwanie aryjskich dokumentów. Skorzystało z tego wielu Żydów z małego getta. Kiedy nieoczekiwanie pod zarzutem sabotażu i dobrego stosunku do żydowskich robotników został aresztowany niemiecki kierownik zakładu, jego następca wprowadził ostry reżim. Przeprowadzano rewizje osobiste przy wyjściu z fabryki i wejściu do małego getta. Żydzi jednak dawali sobie radę i przemycali do getta różne produkty żywnościowe, które sprzedawali im polscy robotnicy „Enro”. Na początku 1943 żydowskie robotnice zostały odesłane do Hasagu Pelcery. Kiedy małe getto było likwidowane, wszyscy żydowscy robotnicy pozostali w „Enro”. Ze zmianą sytuacji politycznej, kiedy front sowiecki się przybliżył, robotnicy zostali przeniesieni do Hasagu Pelcery.

Dorota Czech, Kalendarium przemysłu i rzemiosła Częstochowy i okolic, „Almanach Częstochowy” 2010, s. 177; – Benjamin Orenstein, Churban Czenstochow, [b.m.w.] 1948, s. 130–132; – „Częstochower Cajtung” 1938, nr 15, s. 11; nr 17, s. 6.

Autor: → Wiesław Paszkowski

Ostatni Grosz... czytaj

Błeszno... czytaj

Dźbów... czytaj

Ostatnio dodane


Miejski Uniwersytet Powszechny

instytucja kulturalno-oświatowa utworzona w 1929 z inicjatywy częstochowskiego → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Organizatorem był Wydział Oświaty i... więcej::

Zakład Freblowski Stanisławy Ligęzówny

w 1912 Stanisława Ligęzówna (Ligenzówna) podjęła starania o powołanie w Częstochowie kantoru pośrednictwa dla nauczycielek. Od tegoż roku pod nazwą... więcej::

Kościółek i szpital – przytułek św. Jakuba

wybudowane (kaplica była murowana, a przytułek drewniany) jako zespół szpitalny w 1586 z fundacji Jakuba Zalejskiego, pisarza celnego... więcej::

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka (ok. 1872–1929), działacz spółdzielczy i sportowy. Ur. w Moskwie, był synem Joela Wulfa i Dobry Elki z Wileńczyków. Chajutin do Częstochowy przybył... więcej::

Mamy
już:

800 haseł