Dąbrowskiego 16

Dąbrowskiego 16, budynek wzniesiony przy ul. Szkolnej 12 w końcu XIX w. jako cerkiew pw. św. Mikołaja Cudotwórcy dla 42 Mitawskiego Pułku Dragonów. Zamknięta od sierpnia 1914, po wybuchu wojny i ucieczce Rosjan z Częstochowy. Od listopada 1916 w budynku funkcjonował zakład gimnastyczny Leona Jarosza, odbywały się tu również ćwiczenia Towarzystwa Gimnastycznego → „Sokół”. W 1918–19 w budynku działał → Kinematograf Szkolny (sala mogła pomieścić ok. 380 osób). Od 21 do 22 VII 1920, z inicjatywy → Waleriana Kuropatwińskiego, prezentowano tu wystawę reprodukcji prac Artura Grottgera (cykle Warszawa, Polonia, Lithuania); dochód z prezentacji został przeznaczony na rannych żołnierzy wojny z Rosją bolszewicką. W 1920–25 sala służyła wojskowemu Kinu „Legun”; w 1922 odbył się gruntowny remont obiektu. Od lutego 1925 po kolejnym remoncie sali i unowocześnieniu aparatury technicznej nadal prezentowano tu filmy. Do 1935 mieściły się tu kolejno kina: „Uciecha” (działało od 1930, właścicielem był Bolesław Rudziński), „Lew” (1930–32, należało do Felicji Buczyńskiej), „Oaza” (1932–33, właścicielem był Jan Kotaba), „Pan” (1933–35, kino było pod zarządem → Związku Strzeleckiego, prowadzone było przez Stanisława Adrianowicza i J. Kotabę), „Świt” (1935–39, właścicielkami były kolejno Maria Pilitowska i Zofia Satkowska). W 1939 budynek został zajęty przez Niemców. Od 1945 do 1965 budynek był siedzibą Miejskiej → Orkiestry Symfonicznej, odbywały się tu koncerty (w sali znajdowało się 400 miejsc), zapraszano na występy muzyków i śpiewaków operowych z innych miast. W 1945–47 w budynku odbywały się także próby i występy Teatru Marionetek „Chochlik”. W 1965 budynek odzyskała parafia prawosławna w Częstochowie. Stał niewykorzystany do lat 90. XX w., później, po wykonaniu remontu, znalazła się tu siedziba banku.

Wanda Malko, 100 lat szkolnictwa muzycznego w Częstochowie 1904–2004, Częstochowa 2004, s. 85; Agnieszka Pobratyn, Zjawiska kultury teatralnej i filmowej w Częstochowie do 1939 roku, Częstochowa 2016, s. 162, 163, 168, 169; – materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.