Dąbrowska w Częstochowie

Dąbrowska w Częstochowie, pisarka często przebywała w podczęstochowskim → Sabinowie (obecnie w granicach miasta) w majątku swej ciotecznej siostry Marii z Leszczyńskich Jełowickiej i jej męża → Stanisława Jełowickiego. Tu 1 VII 1914 zapoczątkowane zostały jej „Dzienniki”. Inspirację stanowił raptularz Antoniego Biberstein-Białkowskiego, emerytowanego pracownika Kolei Herby–Częstochowa. Dąbrowska brała m.in. udział w patriotycznych nabożeństwach na Jasnej Górze, odwiedziła Raków (obecnie dzielnica Częstochowy), bywała u znajomych, w cukierni (zapewne Jackowskiego) przyjmowała gości z Częstochowy. Dąbrowska w 1914–15 bywała w domu → Wacławy i → Stanisława Chrzanowskich przy → Gimnazjum Żeńskim Wacławy Chrzanowskiej (ul. Teatralna, a od 1917 Kościuszki). Do Częstochowy przyjeżdżał mąż pisarki Marian Dąbrowski, początkowo jako członek → Polskiej Partii Socjalistycznej, później działacz Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego w Krakowie. W Sabinowie 22 VI 1915 rozmawiała z synem Józefa Hallera, Erykiem. W 1915 odbyła cykl wędrówek po podczęstochowskich wsiach (Kamienica Polska, Rędziny, Rząsawy, Lipie, Łojki, Gnaszyn, Czarny Las, Lubojna, Biała Górna i Dolna, Kawodrza, Kiedrzyn), których plonem były reportaże drukowane w „Dzienniku Narodowym”. W czasie pobytu w Sabinowie w 1920 powstały duże partie zbioru opowiadań wydanych w 1923 w książce Uśmiech dzieciństwa. Przekształcona nazwa Sabinowa trafiła na karty Nocy i dni jako Serbinów.

Mirosław Fazan, Maria Dąbrowska w Częstochowie na początku XX wieku, „Nad Wartą” 1968, nr 9, s. 3; Andrzej Kuśnierczyk, U Jełowickich w Sabinowie, „Gazeta Częstochowska” 1988, nr 50, s. 7; Henryk Ogłaza, Częstochowa i region częstochowski w publicystyce społeczno-politycznej Marii Dąbrowskiej, Informator kulturalny województwa częstochowskiego 1982, nr 6; Henryk Ogłaza, Dworek w Sabinowie, Informator kulturalny województwa częstochowskiego 1982, nr 7; Roman Winiarek, Przebywali w Częstochowie. Maria Dąbrowska (1889–1965), „Gazeta Częstochowska” 2000, nr 1, s. 7.