Częstochowskie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe

Częstochowskie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe, powstało w 1900 jako Częstochowska Kasa Oszczędności; statut został zatwierdzony 19 VI 1900. W 1901 rozpoczęło działalność pod nazwą Częstochowskie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe (CzTPO). Miało charakter spółdzielni kredytowej zrzeszającej równouprawnione osoby. Obszarem działania było miasto Częstochowa i powiat częstochowski. Założycielami CzTPO byli m.in.: dr → Józef Pietrasiewicz, → Adam Plebanek, → Józef Ficenes, → Witalis Kapalski. CzTPO zapewniało pomoc kredytową rzemieślnikom, kupcom i przemysłowcom, pośredniczyło w sprzedaży i zbycie towarów. Wkłady oszczędnościowe przyjmowano na procent także od niezrzeszonych, pożyczek udzielano tylko zrzeszonym (również pod zastaw maszyn i warsztatów), udzielało zapomóg najbiedniejszym mieszkańcom miasta i instytucjom charytatywnym. Liczba członków towarzystwa nie była ograniczona. Walne zgromadzenie wybierało 36 przedstawicieli na okres trzech lat, rada nadzorcza składała się z siedmiu członków i dwóch zastępców. W skład zarządu wchodziło trzech członków i dwóch zastępców. Towarzystwo prowadziło bezpłatnie bibliotekę, posiadało własny dom na rogu ul. Teatralnej (dziś al. Kościuszki) i Panny Maryi 24 (al. NMP). Kasa towarzystwa znajdowała się w lokalu przy III Alei 46. W 1904 CzTPO wybudowało przy ul. Teatralnej 11 (obecnie al. Kościuszki 2/4) dwupiętrową kamienicę o 99 lokalach oraz budynek o 18. pomieszczeniach z przeznaczeniem na siedzibę banku. Koszt budowy wyniósł 42.417 rubli. W 1912 w Częstochowie odbył się III Zjazd Przedstawicieli Towarzystw Pożyczkowo-Oszczędnościowych i Kredytowych, w którym wzięło udział 300 delegatów 114 spółdzielni (w tym 17 delegatów siedmiu towarzystw częstochowskich); obrady odbywały się w lokalu „Lutni” przy ul. Szkolnej 10 (Dąbrowskiego). W 1913 CzTPO liczyło 5972 członków, uchodziło za najlepiej prosperującą placówkę tego typu w Królestwie Polskim. Duże zyski przynosił towarzystwu lombard; za jego pośrednictwem udzielano kredytów i pożyczek na dogodnych dla mieszkańców miasta warunkach Po wybuchu wojny w 1914 CzTPO wypuściło papierowe → pieniądze zastępcze w formie kwitów o pięciu nominałach: 5, 10, 50 kopiejek, 1, 3, rubli. W 1916 kwity te pod naciskiem niemieckich władz zaborczych zostały wycofane. 9 IX 1916 komisja rewizyjna Rady Miejskiej w Częstochowie dokonała szczegółowej kontroli magazynów i ksiąg. Nie stwierdzono uchybień. Zarząd towarzystwa (→ Antoni Zboiński, Jan Mężnicki, → Jan Ozgowski, A. Heine) złożył protest przeciwko przeprowadzonej rewizji lombardu i rewizji kasy, powołując się na statut. CzTPO miało podczas I wojny światowej lokaty umieszczone w miejscowym → Banku Handlowym, dwóch towarzystwach wzajemnego kredytu i 33 towarzystwach pożyczkowo-oszczędnościowych (m.in. w Kamienicy Polskiej, Pajęcznie. Praszce, Rakowie i Szczekocinach). Od 1918 CzTPO należało do nowo zorganizowanego Związku Spółdzielni Polskich, w 1922 odbyło ponowną rejestrację w Sądzie Okręgowym w Piotrkowie. W 1924 przyjęło nazwę → Spółdzielczy Bank Ludowy w Częstochowie.

Aleksander Gąsiorski, Bank Handlowy w Warszawie S. A. Oddział w Częstochowie 1897–1997. Historia oddziału banku na tle instytucji finansowych regionu, Częstochowa 1997, s. 76–78, s. 131–132; 75 lat spółdzielczości bankowej w Częstochowie. Sprawozdanie, Częstochowa 1975, s. 15–24.