Chrzanowski Stanisław

Chrzanowski Stanisław (1875–1923?), rzeźbiarz, pedagog, działacz niepodległościowy i samorządowy. Ur. w Piotrkowie (Piotrków Trybunalski).

W 1897–1901 studiował rzeźbę w ASP w Krakowie (u Alfreda Dauna i Konstantego Laszczki), później przebywał we Francji. Wystawiał już w okresie studiów: w 1898 w Salonie Artystycznym w Łodzi (pokazał rzeźbę Po pracy), w 1899 w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie (rzeźbę Polski Diogenes). W wystawach TZSP brał udział w 1901, 1903, 1904; w 1903 otrzymał list pochwalny TZSP za rzeźbę Na kartoflisku. Wystawiał też w Salonie Krywulta w Warszawie oraz Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1905 uczył rzeźby w Szkole im. Adama Badowskiego w Warszawie. Od 1907 mieszkał w Częstochowie, był członkiem miejscowego Tow. Miłośników Sztuki: wystawiał swoje prace, wygłaszał odczyty, oprowadzał po wystawach. Pracę pedagogiczną kontynuował (uczył rysunku i modelowania) w → I Polskim Gimnazjum i → Gimnazjum Żeńskim Wacławy Chrzanowskiej. W 1909 brał udział w → Wystawie Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie: pokazał swoją pracę (szafę skomponowaną z kufrem chłopskim) na wystawie w → „Domu Sztuki”, zasiadał także w jury sekcji pedagogicznej wystawy. W lipcu 1910 otrzymał stałą pracownię w Krakowie, miał tam pracować w okresie wakacyjnym. W październiku tr. jak donosił „Goniec Częstochowski” Chrzanowski „wyjechał na dłuższy czas za granicę”. W 1913 wraz z inż. → Kazimierzem Reklewskim był organizatorem → Salonu Sztuk Pięknych w Częstochowie (w kamienicy przy II Alei 24); pokazywał tam również swoje prace. Projektował nagrobki (jeden z projektów pokazywał na wystawie w TZSP w Warszawie w 1904); jego autorstwa są grobowce Reklewskich i Rozenfeldów na → cmentarzu Kule w Częstochowie. Angażował się w działalność społeczną i niepodległościową, m.in. w 1915 był opiekunem podczas kwesty na rzecz biednych uczniów szkół polskich, zasiadał w zarządzie → Polskiej Macierzy Szkolnej. W 1917 wybrany (w wyborach tzw. kurialnych) do Rady Miejskiej. We wrześniu i październiku 1914 w mieszkaniu Chrzanowskich zbierali się członkowie i sympatycy → Polskiej Organizacji Narodowej, którzy prowadzili w Częstochowie akcję agitacyjną oraz werbunek do Legionów Polskich. W styczniu 1915 założył wraz z → Kazimierzem Michalskim i → Janem Prüfferem oddział Związku Patriotów. Od początku tr. należał w Częstochowie do Komitetu Narodowego podporządkowanego Komitetowi Naczelnemu Zjednoczenia Stronnictw Niepodległościowych w Warszawie. Od 1916 Chrzanowski był członkiem częstochowskiego Centralnego Komitetu Narodowego. Jak wspomina Maria Dąbrowska: „mieszkanie państwa Chrzanowskich było w latach 1914–15 istnym domem zajezdnym dla wszelkiego rodzaju ówczesnych patriotów, polityków i działaczy wojskowych oraz cywilnych. Gościł wielu znakomitych później ludzi [...]. Oboje Chrzanowscy stanęli od pierwszego dnia wojny na gruncie orientacji niepodległościowej i popierali ruch Piłsudskiego”. Chrzanowski był organizatorem pielgrzymek na Jasną Górę żołnierzy z Domu Ozdrowieńców Legionów Polskich w Kamieńsku. Po 1918 wyjechał z Częstochowy, mieszkał w Piotrkowie (?).

Jego żoną (od 1908), była Wacława z Golczewskich (→ Wacława Chrzanowska), która kierowała 8-klasowym Gimnazjum Żeńskim w Częstochowie.

Słownik artystów polskich, t. I (S. Bołdok, H. Kotkowska), Wrocław 1971, s. 340, 341; – Aleksander Jaśkiewicz, Artyści Częstochowy 1850–1960, Częstochowa 1996, s. 17; Jan Prüffer, Szkolnictwo w Częstochowie w okresie wojny (rok szkolny 1914/15–1915/16), Częstochowa 1916, s. 17, 44; – Maria Dąbrowska, Dzienniki 1914–1915, Warszawa 1998, s. 304, 305; – „Gazeta Częstochowska” 1909, nr 6, s. 3, „Goniec Częstochowski” 1908, nr 241, s. 3, 1910, nr 17, s. 2, 1916, nr 185, s. 3, 1917, nr 137, s. 3; „Nad Wartą”, 1988, nr 10, s. 9; „Niepodległość” 1958, t. VI, s. 119.