Szare Szeregi

Szare Szeregi, konspiracyjna organizacja harcerska w okresie II wojny światowej, kontynuacja Związku Harcerstwa Polskiego, założona 27 IX 1939, działała na terenie całego kraju. 17 X 1939 utworzono w Częstochowie samodzielny hufiec Szarych Szeregów pod kryptonimem: rój „Obraz”. W jego skład weszły drużyny ze Śródmieścia, Stradomia i Częstochówki, Kłobucka, Blachowni, Kamienicy Polskiej, a także Panek, Miedzna, Krzepic, Rudnik, Olsztyna, Mirowa, Przystajni i Złotego Potoku. Dowódcą i współzałożycielem roju „Obraz” był → Eugeniusz Stasiecki, pseudonim „Piotr Pomian”. W 1941 z powodu zagrożenia aresztowaniem zmuszony był opuścić Częstochowę. Jego stanowisko objął → Józef Wyżykowski. Stasiecki był współtwórcą konspiracyjnej Chorągwi Częstochowskiej Szarych Szeregów (ul „Warta” utworzony z trzech hufców: rój „Obraz” – Częstochowa, rój „Metal” – Radomsko, rój „Sosnówka” – Piotrków Trybunalski). Pod koniec 1939 zaczęły wychodzić tajne pisma Szarych Szeregów: „Pobudka” i „Wiadomości”. W 1942 Szare Szeregi zorganizowały się w trzy grupy: młodzi – Zawiszacy, starsi – Grupy Szturmowe i najstarsi – Bojowe Szkoły. Harcerze brali udział w akcjach „małego sabotażu”, organizowali zamachy na infrastrukturę komunikacyjną i telekomunikacyjną, przeprowadzali akcje propagandowe, redagowali ulotki, prowadzili rejestr zdrajców oraz zdobywali na wrogu broń i pieniądze. Pomagali Żydom w ucieczkach z częstochowskiego i piotrkowskiego getta, pełnili także funkcje łączników, a harcerki ponadto działały pod egidą uznawanego przez Niemców Polskiego Czerwonego Krzyża, niosąc pomoc jeńcom – żołnierzom Wojska Polskiego (WP) i Polakom wypędzonym z zachodnich obszarów kraju. W 1942 zorganizowano szkołę podchorążych dla harcerzy mających średnie wykształcenie, pod dowództwem E. Kozłowskiego, oraz szkołę podoficerską pod dowództwem T. Bieleckiego. Przeszkoleni bojowo harcerze dołączyli do oddziału partyzanckiego Armii Krajowej porucznika → Jerzego Kurpińskiego „Ponury”. Po wybuchu powstania warszawskiego harcerze częstochowscy włączyli się w akcję pomocy wypędzonym ze stolicy, działając pod osłoną legalnej → Rady Głównej Opiekuńczej. W grudniu 1944 zorganizowano akcję obdarowywania prezentami świątecznymi leżących w szpitalach powstańców i partyzantów. Szare Szeregi rozwiązały się w styczniu 1945.

Ilustrowana historia harcerstwa częstochowskiego. 100 lat harcerstwa ziemi częstochowskiej, tekst i red. H. Pałka, Częstochowa 2011, s. 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38; – Marian Nowak, Częstochowskie organizacje harcerskie w latach 1939–1945, „Almanach Częstochowy” 1990, s. 63, 68, 69.