Stronnictwo Narodowe (SN)

Stronnictwo Narodowe (SN), partia polityczna obozu Narodowej Demokracji, założona w 1928. Zastąpiło → Związek Ludowo-Narodowy jako przedstawicielstwo obozu w parlamencie i samorządzie terytorialnym. W częstochowskim SN silną pozycję miała frakcja „młodych”, jej przywódcą był → Stefan Niebudek, od 1934 członek Zarządu Głównego SN. W 1935 „młodzi” przejęli władzę: zintensyfikowali pracę organizacji terenowych, zaczęli powiększać bazę członkowską oraz grono sojuszników politycznych. Od tr. w wyniku działań członków SN nasiliły się ekscesy antyżydowskie. Mimo przeciwdziałania władz, przestrzegających w styczniu 1936 kierownictwo częstochowskiej SN, że dalsze ekscesy pociągną za sobą zaostrzenie represji, w 1936–37 działania antyżydowskie wzmogły się. W czerwcu 1937 w → pogromie Żydów w Częstochowie brały udział zorganizowane grupy członków SN. Częstochowa była siedzibą okręgu SN, który obejmował Częstochowę i powiaty: częstochowski, wieluński, radomszczański i włoszczowski. W lipcu 1936 cała organizacja okręgowa liczyła 17350 członków skupionych w 337 kołach (w II połowie lat 30. w strukturze krajowej, wśród 23 okręgów, okręg częstochowski był jednym z najliczniejszych i najlepiej zorganizowanych). W Częstochowie do SN należało ok. 1000 członków, działających w ośmiu kołach: Bór, Lisiniec, Ostatni Grosz, Rocha, Stradom, Śródmieście, Warszawska. Oddziałem Grodzkim SN kierował → Jan Rutkowski. Przewodniczącym Rady Okręgowej SN był → Piotr Kozerski, w skład rady wchodzili też: Edward Suliński, Longin Strzelecki, Wanda Przygodzka, Władysław Zięba, Józef Ciepielewski, → Eugeniusz Zarzecki, Henryk Waczyński, → Marian Gliński. W lipcu 1937 ze SN wyodrębnił się częstochowski → Obóz Narodowo-Radykalny „ABC”. Organami prasowymi SN były → „Kurier Częstochowski” i → „Gazeta Narodowa”. Przybudówką SN była → Narodowa Organizacja Kobiet. Ze Stronnictwem współpracowała → Liga Katolicka. Na początku września 1939 P. Kozerski, prezes zarządu okręgowego SN, podjął samodzielną decyzję o przejściu organizacji do konspiracji. W I połowie 1940 utworzono organizację wojskową okręgu SN → Polski Związek Narodowy – Narodową Organizację Wojskową.

Krzysztof Komorowski, Polityka i walka. Konspiracja zbrojna ruchu narodowego 1939–1945, Warszawa 2000, s. 181, 183; Tomasz Mielczarek, „Życie polityczne robotników częstochowskich 1918–1939”, Warszawa 1988 (maszynopis w zbiorach Biblioteki Publicznej), s. 281, 282, 284, 286, 287.