Stiller Zygmunt Zysman

Stiller Zygmunt Zysman (1876–1943), przemysłowiec, kupiec, radny miejski, działacz społeczny. Ur. 11 I 1876 w Praszce, był synem Józefa (–1927) i Elki z Masłowskich.

Stiller był (przed 1903) właścicielem sklepu z meblami bambusowymi, współwłaścicielem (wraz z H. Hochermanem i I. Brühlem) założonej w 1893 Fabryki Zabawek i Mebli Biurowych Hamburger i Hocherman (przy ul. Teatralnej 67, a w II połowie lat 30. XX w. al. Wolności 83/85). Prowadził też fabryczkę, w której wytwarzał (od 1898) kryształowe przyciski z widokami miast i drobną galanterię; wyroby te prezentował w 1909 na → Wystawie Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie. Należał do zarządu i Rady II Częstochowskiego Rzemieślniczego Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego. W 1913 był współzałożycielem, później członkiem zarządu, a od lat 20. aż do 1939 prezesem → Stowarzyszenia Przemysłowców i Kupców w Częstochowie. W czasie I wojny światowej Stiller był prezesem Klubu Rzemieślników. Od 1925 zasiadał w zarządzie (do 1929 był wiceprzewodniczącym) → Powiatowej Kasy Chorych (PKCh), a w 1928 wszedł do Rady PKCh. W 1917 w wyborach kurialnych kandydował (z kurii II) do Rady Miejskiej (RM) w Częstochowie (nie uzyskał mandatu). Jednak w lipcu 1918 został członkiem RM (wszedł na miejsce → Gustawa Kohna, który zrezygnował z mandatu radnego); był członkiem komisji zdrowia. We wrześniu 1920 powołano go do komisji RM mającej zajmować się sprawami kontyngentu dla Wojska Polskiego. W 1921 i 1922 jako delegat RM uczestniczył w ogólnych zgromadzeniach Związku Miast Polskich. W 1925 ponownie został radnym z ramienia Zjednoczonego Żydowskiego Komitetu Wyborczego. W 1927 zasiadał w Obwodowej Komisji Wyborczej w trakcie wyborów do RM. W II połowie lat 20. był prezesem Rady Nadzorczej Banku Przemysłowców i Kupców. Od końca lat 20. (przynajmniej do 1934) należał do Izby Przemysłowo-Handlowej Województwa Kieleckiego, w 1928 był prezesem Stowarzyszenia Kupców i Fabrykantów w Częstochowie. Stiller był działaczem Towarzystwa Muzyczno-Literackiego → „Lira” w Częstochowie. Należał też do → Towarzystwa Dobroczynności dla Żydów, a w II połowie lat 20. do → Częstochowskiego Towarzystwa Przeciwgruźliczego (był członkiem popierającym). W 1929 zaproszono go do komitetu wykonawczego Jubileuszu Dziesięciolecia → 27 pułku piechoty w Częstochowie. Aktywność społeczna Stillera uległa zahamowaniu wskutek wypadku kolejowego, któremu uległ w lutym 1934 na dworcu w Częstochowie (stracił wówczas nogę). W 1935 zasiadał w zarządzie Komitetu Budowy Gmachu dla Społecznych Szkół Żydowskich w Częstochowie. Stiller przed 1914 mieszkał przy ul. Nowej (Sobieskiego) później przy ul. Kościuszki 27, po 1931 przy ul. Wolności 23. Zamordowany przez Niemców 20 III 1943 w zbiorowej egzekucji na cmentarzu żydowskim w Częstochowie.

Jego żoną była Szejna Tauba z Kaminerów (1876 Warszawa–), miał z nią troje dzieci: Renatę (1903 Częstochowa–), która ukończyła Gimnazjum Żeńskie Marii Słowikowskiej w Częstochowie, Stanisława (1904 Częstochowa–) i Halinę Lampel (27 IV 1901 Częstochowa – 20 III 1943 Częstochowa).

Żydzi częstochowscy. Słownik biograficzny, pod red. J. Sętowskiego, Częstochowa 2020.