Gronkiewicz Jan

Gronkiewicz Jan (1898–1963), pseudonim Janek. Działacz związkowy polityczny i niepodległościowy, radny miejski, poseł. Ur. 15 VI 1898 w Częstochowie, był synem Jana, stolarza, i Stanisławy z Zajdlerów.

Gronkiewicz w 1914 ukończył gimnazjum Czesława Bagieńskiego w Częstochowie. Aresztowany przez Niemców 5 VIII tr. w parku pod Jasną Górą, został wywieziony do Niemiec i do listopada 1918 pracował tam fizycznie. Po powrocie do kraju, w 1918–23 służył w Wojsku Polskim, a później podjął pracę w Hucie „Częstochowa”. W 1924 wstąpił do Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy. W 1926, z ramienia tej partii, wraz z Janem Łukawskim zorganizował w Częstochowie Wolne Związki Zawodowe (WZZ); później został wybrany sekretarzem WZZ. W 1924–25 był członkiem Klubu Sportowo-Futbolowego Racovia. W 1928 przystąpił do → Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). W 1928–39 był sekretarzem zarządu okręgowego Centralnego Związku Robotników Przemysłu Chemicznego i Budowlanego, a później Centralnego Związku Robotników Przemysłu Budowlanego, Drzewnego, Ceramicznego i Pokrewnych Zawodów w Polsce. Był współorganizatorem strajków w zakładach przemysłowych na terenie Częstochowy, powiatów częstochowskiego oraz zawierciańskiego. Od 1928 należał do rady → Powiatowej Kasy Chorych w Częstochowie. W październiku 1930, po zamachu członka PPS → Jana Kostrzewskiego na działaczy → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR) Gronkiewicz został aresztowany i przez trzy miesiące przetrzymywany był w więzieniu w Piotrkowie. Po uwolnieniu nadal prowadził działalność związkową, szczególnie silnie na terenie Myszkowa i okolic: w Myszkowskiej Fabryce Papieru „Steinhagen, Saenger S.A.”, Fabryce Sztucznego Jedwabiu w Myszkowie, Fabryce Tektury i Kartonów „Hasfeld” w Poraju. Za zorganizowanie strajku w jednej z tych fabryk został skazany w marcu 1939 na karę dwóch tygodni aresztu. W 1934–39 z ramienia PPS pełnił funkcję członka Rady Miejskiej (RM) w Częstochowie; w tym czasie był przewodniczącym klubu radnych PPS. Na posiedzeniach RM występował wielokrotnie w sprawie polepszenia bytu bezrobotnych; m.in. na początku 1936 na forum RM przedstawił tekst rezolucji, podjętej 24 I 1936 przez bezrobotnych w Częstochowie. W drugiej połowie lat 30. był członkiem obywatelskich komitetów pomocy bezrobotnym. W 1937 z jego inicjatywy utworzono sekcję bezrobotnych przy Związku Zawodowym Robotników Przemysłu Budowlanego, Drzewnego, Ceramicznego i Pokrewnych Zawodów w Polsce; w 1937–39 był przewodniczącym tej sekcji. W czasie okupacji niemieckiej został aresztowany i od października 1939 do stycznia 1940 więziony był na Zawodziu w Częstochowie. Po zwolnieniu do stycznia 1945 pracował w Spółdzielni Spożywców „Siła” w Rudnikach. Od 1940 należał do organizacji konspiracyjnej PPS-Wolność, Równość, Niepodległość; był kolporterem podziemnej literatury na terenie powiatu częstochowskiego. Po ucieczce Niemców z Częstochowy, podczas konferencji PPS 24 I 1945 wybrano go sekretarzem Komitetu Miejskiego (KM) i Powiatowego tej partii. W tr. KM Polskiej Partii Robotniczej (PPR) nie zgodził się na jego udział w Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych. Stało się to po tym, jak Gronkiewicz wraz z → Józefem Kaźmierczakiem zażądał stanowiska starosty powiatowego dla PPS. Był członkiem Miejskiej Rady Narodowej (MRN), a w maju wybrano go do Krajowej Rady Narodowej. W styczniu 1947 został posłem do Sejmu Ustawodawczego; funkcję posła piastował do 1 VIII 1952. Jako przeciwnik zjednoczenia PPR i PPS, w sierpniu 1948 uchwałą Komitetu Współpracy PPS i PPR został wycofany ze składu MRN w Częstochowie, a w październiku tr. usunięty z PPS. W 1950 rozpoczął pracę jako technik Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (BHP) w Częstochowskiej Fabryce Guzików. W grudniu tr. przeniesiono go na niższe stanowisko referenta technicznego. W roku następnym wybrano go do Rady Robotniczej Częstochowskiego Zakładu Przemysłu Guzikarsko-Galanteryjnego; od 1957 był przewodniczącym Rady Robotniczej. W 1957 Sekretariat Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) dla spraw byłego PPS nadał mu prawa członka PZPR (z zaliczeniem stażu partyjnego od 15 XII 1948). Od września 1956, ze względu na chorobę płuc (gruźlica), przebywał na rencie. Zm. 9 VIII 1963 w Częstochowie i został pochowany na cmentarzu Kule, w kwaterze 51, rząd VI, grób nr 29.

Gronkiewicz był dwukrotnie żonaty: w pierwszym małżeństwie (od 1923) z Józefą Federak miał syna Włodzimierza (ur. 1925), technika włókiennictwa. W drugim (od 1928) z Janiną Kurasińską I voto Placek miał synów: Jana (1928–), ekonomistę, Kajetana (1930–), technika samochodowego; córki: Lidię (1933–), nauczycielkę, Elwirę (1935–), zamężną Żurek, księgową.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 94; Witold Mielczarek, Słownik biograficzny działaczy ruchu robotniczego ziemi częstochowskiej, Częstochowa 1984, s. 65–66; – Edmund Bąkowski, Z dziejów walk klasowych proletariatu okręgu częstochowskiego w latach 1918–1939, Częstochowa 1978; Stefan Stępień, Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów w działalności prawodawczej Krajowej Rady Narodowej, Lublin 1998; Jan Walczak, Obóz władzy w Częstochowie i powiecie częstochowskim 1945–1946/1947, [w:] Z dziejów najnowszych Częstochowy, red. R. Szwed, R. Palus, Częstochowa 1995, s. 210, 216; – Stanisław Rybicki, Pod znakiem lwa i kruka. Fragmenty wspomnień z lat okupacji, wyd. II, Warszawa 1990; – „Goniec Częstochowski” 1924, nr 293, s. 3, 1928, nr 289, s. 3, 1937, nr 115, s. 6, nr 230, s. 2; „Z pola walki” 1986, nr 2 (T. Mielczarek), s. 77; – informacje córki Lidii Gronkiewicz z Częstochowy oraz dokumenty i fotografie w jej posiadaniu; – odpis z inskrypcji nagrobnej (fotografia).