Zakłady Górniczo-Hutnicze (ZGH) Sabinów

Zakłady Górniczo-Hutnicze (ZGH) Sabinów, zakłady wzbogacania rud żelaza na terenach dawnego majątku Sabinów (obecnie w granicach Częstochowy). Inicjatorem ich zbudowania był inż. Piekarczyk. W tym celu powołano Dyrekcję Prażalni Rud Żelaza Sabinów, pierwszym dyrektorem był inż. Jerzy Blejwas. W 1951 zbudowano piece prażalne, do których przywożono kolejką wąskotorową rudę żelaza z okolicznych kopalń. Generalnym projektantem był inż. Bronisław Wasylewicz z „Biprohutu”. W 1953 oddano do użytku pierwszy blok mieszkalny. Wraz z prażalnią powstało laboratorium chemiczne, w 1954 oddano do użytku centralne warsztaty, w których remontowano sprzęt i maszyny kopalniane; od 1955 działała Zakładowa Ochotnicza Straż Pożarna, posiadająca wóz bojowy oraz własną remizę z zapleczem socjalnym. W 1956 wraz z oddaniem do użytku nowej baterii składającej z pięciu pieców Ministerstwo Hutnictwa przyjęło dla budującego się obiektu oficjalną nazwę: Zakłady Górniczo-Hutnicze Sabinów. W 1956 zlokalizowano na terenie ZGH Rejonową Stację Ratownictwa Górniczego (w 1965 przemianowana na stację okręgową), której kierownikiem był Marian Madrat. W 1958 uruchomiono Wydział Żelgrudy, w którym metodą ogniowego wzbogacania otrzymywano granulki metalicznego żeliwa o zawartości 80–84% żelaza. W 1957 zakłady zatrudniały prawie 1500 osób. Przeróbkę rud zakończono wraz z likwidacją, na przełomie lat 70. i 80. XX w., okolicznych kopalń. Na terenie ZGH zaczęto wytwarzać konstrukcje stalowe (głównie na eksport do ZSRR), produkowano wagi, przewijaki, silniki, wypalano wapno. W 1976, po zmianach administracyjnych, zakłady znalazły się w obrębie miasta Częstochowy (przy ul. Żyznej 15). W 1994 przekształcono je w spółkę pracowniczą Przedsiębiorstwo Przemysłowo-Handlowo-Usługowe Sabinów. W wyniku zadłużenia przedsiębiorstwo zostało postawione w stan likwidacji. Część zakładu w 2002 przeszła w ręce Spółki Lhoist, eksploatującej piece do produkcji dolomitu palonego, nawozów i produktów wapiennych. Na terenach należących do ZGH ulokowało się wiele firm prowadzących działalność produkcyjną i usługową.

Andrzej Adamski, Górnictwo rud żelaza w regionie częstochowskim, Częstochowa 1994, s. 172–178; Zdzisław Dudek, Wojciech Tobolewski, Opowieść o sabinowskim kombinacie, „Nad Wartą” 1962, nr 12, s. 3.