Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczno-Sportowe (ŻTGS)

Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczno-Sportowe (ŻTGS), organizacja sportowa utworzona w 1915 z przekształcenia sekcji sportowej działającej przy → Żydowskiej Resursie Rzemieślniczej. Jego organizatorami byli: → Henryk Markusfeld, Jakub Kromołowski, → Alter Rotbard, → Mieczysław Kremski, → Magdalena Zalcman. W grudniu tr. częstochowskie ŻTGS przystąpiło do Centralnego Związku Żydowskich Towarzystw Gimnastyczno-Sportowych. W 1916–18 Towarzystwo oprócz sekcji sportowych posiadało sekcję teatralną, czytelnię, w okresie późniejszym chór i orkiestrę, liczba jego członków dochodziła do 700. W grudniu 1916 w sali gimnastycznej ŻTGS (przy ul. Ogrodowej 22) odbył się odczyt Ludwika Kempnera Choroby zakaźne i środki zaradcze przeciwko nim. W sierpniu 1917 miejscowy oddział Towarzystwa zorganizował (po raz pierwszy) żydowski konkurs gimnastyczny; wzięli w nim udział członkowie organizacji gimnastycznych z kraju. Pokazy gimnastyczne odbywały się na → placu sportowym przy ulicy Jasnej (Waszyngtona). W 1919 ŻTGS zawiesiło działalność. Na terenie Częstochowy i powiatu częstochowskiego wznowiło ją w 1921. W 1921–39 liczyło 200–450 członków – kobiet i mężczyzn, prowadziło sekcje: piłki nożnej, lekkoatletyki, gimnastyki, gier sportowych, kolarską, pływacką, bokserską, tenisa ziemnego. Sukcesy ogólnopolskie odnosiła sekcja gimnastyczna. Siedziba Towarzystwa znajdowała się przy ul. Ogrodowej 22. W 1933 ŻTGS, Klub Sportowy → „Warta” i Klub Sportowy → „Ascola”; połączyły się, następnie jako ŻTGS → „Makabi” przyłączyły się do Związku Makkabi Polska. Prezesami ŻTGS byli kolejno: → Hipolit Geisler, Aron Perec (1921–22), ponownie H. Geisler (1922–25), → Joachim Dawidowicz (1925–26), → Leon Asz (1929–1933).

Eligiusz Małolepszy, Ruch sportowy wśród ludności żydowskiej w Częstochowie i powiecie częstochowskim w okresie II Rzeczypospolitej, [w:] Z dziejów kultury fizycznej mniejszości narodowych w Polsce w XX wieku, pod red. T. Jurka, Gorzów Wielkopolski 2007, s. 82; Juliusz Sętowski, Z dziejów Żydowskiego Towarzystwa Gimnastyczno- Sportowego w Częstochowie (1915–1933), [w:] Tożsamość, a stereotypy. Żydzi i Polacy, red. J. Mizgalski i M. Soja, Częstochowa 2014, s. 255–263; – „Goniec Częstochowski” 1916, nr 274, s. 3, 1917, nr 188, s. 4.