Związek Powstańców Śląskich

Związek Powstańców Śląskich, organizacja kombatancka założona w 1923, zrzeszająca uczestników powstań śląskich. Związek Powstańców Śląskich (ZPŚ) pozostawał pod wpływem sanacji. Oddział częstochowski ZPŚ został utworzony w 1924, w 1934 liczył 145 członków; byli to głównie częstochowianie, którzy w 1919, 1920 i 1921 jako ochotnicy walczyli w powstaniach lub w różny sposób wspomagali powstańców. Oddział częstochowski prowadził do 1939 Szkołę Przysposobienia Wojskowego. Corocznie uroczyście obchodzono rocznicę III powstania śląskiego; po mszy św. w kościele pw. św. Rocha składano wieńce na grobach w → kwaterze powstańców śląskich na → cmentarzu św. Rocha, przemówienia wygłaszali członkowie Związku. ZPŚ należał do → Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny (FPZOO); z ramienia ZPŚ w zarządzie FPZOO zasiadali → Wilhelm Mikulski i → Jan Porado. Czołowymi działaczami ZPŚ w Częstochowie byli W. Mikulski, → Henryk Stalens (w 1924–39 prezes koła częstochowskiego), Jan Porado, → Franciszek Czarnecki. W 1925 w zarządzie powiatowym Związku Powstańców Śląskich zasiadali: Mieczysław Fabiański (prezes), → Hieronim Postużyński (wiceprezes), Antoni Kozłowski (sekretarz), Franciszek Gawroński (skarbnik). We wrześniu 1927 zarząd powiatowy ZPŚ był współorganizatorem „Dnia Śląskiego” w Częstochowie. Podczas tych uroczystości generał → Mieczysław Dąbkowski udekorował (przed kompanią uczestników powstań śląskich) „Gwiazdą Górnośląską” 15 osób zasłużonych w walce o polskość Śląska. Reaktywowany w maju 1945 (jako Tymczasowy Powiatowy Komitet Organizacyjny Weteranów Powstań Śląskich w Częstochowie) od końca tegoż roku funkcjonował jako oddział częstochowski → Związku Weteranów Powstań Śląskich.

Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Leksykon historii Polski, Warszawa 1995, s. 1256; – Eligiusz Małolepszy, Kultura fizyczna i przysposobienie wojskowe w Częstochowie i powiecie częstochowskim w latach 1918–1939, Częstochowa 1996, s. 127; – „Głos Narodu” 1945, nr 161, s. 3; 1946, nr 45, s. 4, nr 60, s. 3, nr 110, s. 4; „Goniec Częstochowski” 1925 (19 V), s. 3, 1927 (20 IX), nr 214, s. 2, 1931, nr 49 (jubileuszowy), s. 34, nr 101, s. 4; 1939 (3 III), nr 51, s. 4.