Zbiornik Michalina

Zbiornik Michalina, zalane wodą wyrobisko cegielni Michalina (→ Częstochowskie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych) w dzielnicy Błeszno, na Bugaju, ok. 200 m od skrzyżowania al. Wojska Polskiego i ul. Bugajskiej (drogi nr 46 w kierunku Jędrzejowa), przy drodze szutrowej odchodzącej przed przejazdem kolejowym (linii Częstochowa – Katowice) w stronę ul. Jęczmiennej (dawniej: fragment ul. Żareckiej). Nazwa pochodzi o imienia żony właściciela cegielni (→ Stanisława Helmana) – Michaliny (z Hejmanów). Eksploatację iłów mułkowatych stanowiących dobrej jakości surowiec ceramiczny rozpoczęto na Bugaju w 1897. Złoże miało średnio 17 m miąższości, przykryte nakładem czwartorzędowych piasków i żwirów (o średniej grubości 1,5 m). Iły zawierały także pewne ilości składników szkodliwych, np. rozpuszczalnych w wodzie związków siarki (SO2 i MgSO4 i pirytu – FeS3). W końcowym okresie eksploatacji (na początku lat 70. XX w.) pracownicy wydobywający iły odsłonili źródło o dużej wydajności, napływ wody był tak intensywny, że nie zdążono zdemontować sprzętu (koparki i torów kolejki), nie zdołano zapobiec podnoszeniu się poziomu wody. Zastosowano drenaż odprowadzający jej nadmiar do Warty. W momencie zalania niecki zbiornik miał ok. 3 ha powierzchni, w wyniku powstawania osuwisk powierzchnia zwiększyła się do ok. 5,5 ha; kumulacja materiału ilastego na dnie zmniejszyła jego głębokość z ok. 30 do ok. 14–15 m (dane są orientacyjne z powodu braku szczegółowej dokumentacji). Po likwidacji cegielni zbiornik wydzierżawiło od miasta (w 1974) Koło Polskiego Związku Wędkarskiego „Okoń” działające przy Hucie B. Bieruta (→ Huta „Częstochowa”); akwen został zarybiony takimi gatunkami, jak karpie, okonie, szczupaki, amury, klenie i wzdręgi (pierwsze zawody wędkarskie urządzono w 1975). Dla mieszkańców okolicznych osiedli zbiornik pełni dziś także funkcję rekreacyjną, z racji głębokości i stromych brzegów (skarpy od strony południowej i południowo-zachodniej posiadają wysokość 8 m od lustra wody) jest to akwen niebezpieczny i choć obowiązuje zakaz kąpieli, nie brak amatorów pływania w okresie letnim. Mankamentem są sterty śmieci zostawiane przez uczestników rekreacji. Woda w zbiorniku posiada II klasę czystości, ma odczyn lekko zasadowy. Wśród roślin wodnych występują: wywłócznik kłosowy, rogatek sztywny, moczarka kanadyjska i jeżogłówka gałęzista. W zbiorniku stwierdzono obecność racicznicy zmiennej z rodziny małżowatych, pijawki rybiej, wypławka tygrysiego i raka amerykańskiego. W strefie przybrzeżnej rosną m.in.: szuwar trzcinowy, trzcinnik i w mniejszej ilości – tatarak zwyczajny. Wokół zbiornika rośnie wiele gatunków drzew, m.in. robinia akacjowa, wierzba iwa, brzoza, osika, klon pospolity, topola, od strony południowo-zachodniej sosna, a ponadto rosną tu dzikie jabłonie i grusze. Ma tu stanowisko trzciniak zwyczajny, gatunki zalatujące to kaczka krzyżówka oraz śmieszka, w maju można spotkać tu słowika. W pobliżu zbiornika znajduje się → kamień i krzyż Mariusza Bojemskiego.

Surowce mineralne województwa częstochowskiego, pod red. L. Wielgomasa, Warszawa 1981, s. 63–64 (tu: zdjęcie wyrobiska w okresie eksploatacji iłów); Stanisław Cabała, Cezary Gębicki, Krzysztof Pierzgalski, Jerzy Zygmunt, Ekosystemy wodne Częstochowy, Częstochowa 2008 (wersja elektroniczna): http://www.czestochowa.pl/data/other/2.wody_czestochowy.pdf (data dostępu: 23.07.2019); Karina Nowińska, Charakterystyka glinianki Michalina w Częstochowie, Częstochowa 2011 (wersja elektroniczna): http://pzwokon.pl/prawo/HistoriaMichaliny.pdf (data dostępu: 23.07.2019).