Usakiewicz Edward

Usakiewicz Edward (1905–1977), powstaniec śląski, inżynier, architekt, urbanista, nauczyciel. Ur. 28 I 1905 w Mławie, był synem Stefana i Marii z Butkiewiczów. Uczył się w I Państwowym Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Częstochowie. W 1921 jako ochotnik, wraz z innymi uczniami brał udział w III Powstaniu Śląskim; służył w 9 kompanii szturmowej, podgrupa „Butrym”, grupa „Północ”; walczył m.in. pod Olesnem i Kluczborkiem. W 1923 zdał maturę i podjął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Jednocześnie pracował zawodowo: w 1925 w Dyrekcji Robót Publicznych Województwa Warszawskiego, później (do 1932) w biurze architektonicznym prof. Mariana Lalewicza. Po ukończeniu studiów 1930 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Piechoty w Zambrowie i w 42 pułku piechoty (pp) w Zambrowie. W 1933–37 był architektem powiatu częstochowskiego, a w 1937–39 zastępcą naczelnika Wydziału Technicznego i kierownikiem Oddziału Regulacji i Pomiarów Zarządu Miejskiego w Częstochowie. W latach 30. kierował pracami nad planem regulacyjnym miasta, projektował osiedle Towarzystwa Osiedli Robotniczych (przy ul. Srebrnej) w Częstochowie, oraz gmachów użyteczności publicznej, m.in. gmachu Starostwa Powiatowego (przy ul. Sobieskiego) i Szkoły Powszechnej (wraz z inż. Czesławem Janikiem) na Ostatnim Groszu, a także budynków mieszkalnych i przemysłowych. W sierpniu 1939 zmobilizowany do 25 pułku piechoty, brał udział w walkach z Niemcami. Po rozbiciu pułku do końca września walczył doraźnie w formowanych oddziałach w okolicach Hrubieszowa i Zamościa. Uniknął niewoli i 13 X 1939 powrócił do Częstochowy. W tymże roku wykonał projekt kościoła na Kamieniu w Częstochowie. Nadal pracował w Zarządzie Miejskim, był kierownikiem oddziału Zabudowy w Wydziale Technicznym. Dwukrotnie więziony przez Niemców: w listopadzie 1939, później od maja do 26 VII 1940 (w ramach akcji AB). W II połowie 1943, w obawie przed aresztowaniem, przez kilka miesięcy zmuszony był ukrywać się w Warszawie. Do Częstochowy powrócił w końcu tr. Po upadku powstania warszawskiego w październiku 1944, udzielił schronienia prof. Zygmuntowi Kamińskiemu z Politechniki Warszawskiej i jego żonie. Później pomagał prof. Z. Kamińskiemu w zorganizowaniu w Częstochowie Wydziału Architektury → Tajnych Kursów Akademickich filii Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej; na kursach tych wykładał projektowanie wstępne. Od 1949 był naczelnikiem Wydziału Technicznego Zarządu Miejskiego, a od 1951 kierownikiem Wydziału Budowlanego Miejskiej Rady Narodowej. Jednocześnie prowadził zajęcia w Liceum Sztuk Plastycznych. W maju 1951 został kierownikiem Wydziału Budowlanego (Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, kierował budową Planetarium Śląskiego, był współautorem projektu Hali Parkowej w Katowicach. Przeniesiony do Warszawy, od 1954 pracował w Komitecie ds. Urbanizacji i Architektury. W 1957–64 był dyrektorem Departamentu Planowania Miast i Osiedli, później do 1971 wicedyrektorem w Ministerstwie Budownictwa. Członek Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBOWiD), Stowarzyszenia Architektów Polskich, Towarzystwa Urbanistów Polskich (w 1970–72 prezes oddziału warszawskiego i członek honorowy). Autor pracy Częstochowa wobec zagadnień regulacyjnych, przygotowanej w 1943, wydanej w 1944 w kilkunastu odbitkach (w formie maszynopisu) a ogłoszonej drukiem w „Ziemi Częstochowskiej” (1947, t. III). Współautor publikacji Polska urbanistyka współczesna, t. I (1945–1965), Warszawa 1975. Zm. 3 II 1977 w Warszawie. Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim, kwatera 107. Odznaczony Śląskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderem Odrodzenia Polski, złotą odznaką Towarzystwa Urbanistów Polskich.

Cmentarz św. Rocha w Częstochowie, Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2012, s. 237; – Stanisław Rybicki, Pod znakiem lwa i kruka. Fragmenty wspomnień z lat okupacji, Warszawa 1965, s. 52, 92, 93, 95, 242, 310, 317; – kserokopie materiałów ze zbiorów syna, Stanisława Usakiewicza z Warszawy w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.