Sztandary wojskowe

Sztandary wojskowe, inicjatywa ufundowania sztandaru dla → 27 pułku piechoty w Częstochowie wyszła z kręgów częstochowskiego oddziału → Polskiego Białego Krzyża oraz częstochowskiego → Koła Polek pod przewodnictwem → Zofii Mońkowskiej, które podjęło się wykonania sztandaru. Miał być on darem ziemi częstochowskiej i wieluńskiej. Koszt przedsięwzięcia oceniono na ok. 200 tys. marek polskich. W kwietniu 1921 Koło Polek organizowało zabawy, z których dochód przeznaczono na ten cel. Sztandar był gotowy pod koniec września 1921 i został zatwierdzony przez Ministerstwo Spraw Wojskowych (MSWojsk.). Główna strona sztandaru była zgodna z regulaminem. Na odwrotnej stronie w rogach umieszczono herby Częstochowy i Wielunia oraz tarcze z datą powstania pułku – 11 XI 1918 i nazwą – 27 pułk piechoty. 30 X 1921 marszałek Józef Piłsudski wręczył w Belwederze ów sztandar delegacji pułku: podpułkownikowi Edwardowi Nowakowi, kapitanowi Borysowi Fournierowi i porucznikowi Alfredowi Lempkemu. 13 XI 1921 pod Jasną Górą dokonano uroczystego poświęcenia sztandaru w obecności dowódcy → 7 Dywizji Piechoty generała Franciszka Latinika oraz innych przedstawicieli Wojska Polskiego i władz cywilnych. W drzewiec wbito 16 pamiątkowych gwoździ. Następnie odbyła się przysięga i defilada, a później uroczyste śniadanie dla gości oraz zabawa taneczna, z której dochód przeznaczono na cele oświatowe. We wrześniu 1939 chorąży Wacław Rogulski ewakuował sztandar do Kowla, gdzie po wkroczeniu Armii Czerwonej został ukryty. W grudniu 1939 rodzina Rogulskich zdołała przewieźć w tajemnicy ów znak do Częstochowy, gdzie zabezpieczono go i zakopano. W styczniu 1945 przekazano sztandar organizacji kombatanckiej – znajdował się tam do 1948, potem znów pozostawał w ukryciu (w domu przy ul. Małej 12 pod opieką Krystyny Górskiej). W 1996 odnalazła go Ryszarda Nosal; pomimo apeli wielu mieszkańców Częstochowy o pozostawienie sztandaru 27 pułku piechoty w mieście został on przekazany do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. 10 VIII 1937 Częstochowie ukonstytuował się Obywatelski Komitet ufundowania i wręczenia sztandaru → 7 pułkowi artylerii lekkiej (pal) w Częstochowie. Jego koszt wraz z drzewcem miał wynieść ok. 4000 zł. Sztandar wykonały Siostry Oblatki prowadzące Żeńską Szkołę Zawodową (przy ul. Paulińskiej 12 w Częstochowie). Wzór sztandaru został zatwierdzony Dziennikiem Rozkazów MSWojsk. Nr 18 z 31 XII 1937 (pozycja 242). Główna strona płatu sztandarowego była wzoru regulaminowego. Na odwrotnej stronie stronie w rogach na tarczach umieszczono: w prawym górnym – wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, lewym górnym – wizerunek patronki artylerii św. Barbary, prawym dolnym – herb Częstochowy, lewym dolnym – odznakę pamiątkową 7 pal. Na ramionach amarantowego krzyża kawalerskiego wyhaftowano napisy: na górnym – Kowel 12 IX 1920, na dolnym – Warszawa 18 XI 1918, na lewym – Lwów 5 I 1919, na prawym – Wilno 15 IX 1919. Sztandar poświęcono w Warszawie 26 V 1938 z udziałem delegacji i baterii honorowej pułku; wręczył go na Polu Mokotowskim minister Spraw Wojskowych generał Tadeusz Kasprzycki. 2 VI 1938 w Częstochowie odbyła się oficjalna uroczystość przekazania sztandaru, połączona z zaprzysiężeniem młodego rocznika. W uroczystościach wzięli udział m.in. dowódca Okręgu Korpusu nr IV generał Wiktor Thommée, szef Departamentu Artylerii MSWojsk. generał Emil Przedrzymirski-Krukowicz oraz dowódca 7 Dywizji Piechoty generał → Janusz Gąsiorowski. W czasie wojny w 1939 sztandar zakopano, najprawdopodobniej zaraz po zakończeniu walk, pod Janowem; pomimo późniejszych poszukiwań nie został odnaleziony.

Sztandar partyzanckiej 3 Brygady → Armii Ludowej im. generała Józefa Bema ufundował komitet miejski → Polskiej Partii Robotniczej (PPR) w Częstochowie. Wyhaftowały go latem 1944 aktywistki PPR na Zawodziu – Ludwika Karoń i jej siostra → Kazimiera Wąsek „Sławka”. Na jednej stronie sztandaru znajdował się Orzeł Biały bez korony na czerwonym tle oraz napis: „Z Trudu Naszego i Znoju Polska Powstanie By Żyć!!!”. Odwrotna strona była biało-czerwona, widniała tam dewiza: „Za Polskę, Wolność i Lud”/ K.R.N.” oraz inicjały AL. Sztandar wręczono oddziałowi 30 VII 1944 w Ojrzeniu. Obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

W październiku 1945 na zebraniu → Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza Cecylia Tkacz, matka chrzestna → 6 pułku piechoty (pp) stacjonującego w Częstochowie, zgłosiła propozycję ufundowania przez społeczeństwo miasta sztandaru dla jednostki oraz przekazała na ten cel pierwszą kwotę pieniędzy. Powołano Komitet Fundacji Sztandaru, który miał zająć się przygotowaniami do uroczystego wręczenia go 6 pp. Strona główna sztandaru była zgodna z powojennym regulaminem, zaś na odwrotnej stronie umieszczono dewizę: „Za Polskę, Wolność i Lud”, a w rogu sztandaru – herb Częstochowy. 12 VII 1947, w przeddzień uroczystości, odbył się na ulicach Częstochowy capstrzyk z udziałem mieszkańców miasta, zaś późnym wieczorem na terenie koszar 6 pp zorganizowano apel poległych ku czci żołnierzy, którzy zginęli w czasie wojny i po jej zakończeniu. Nazajutrz odbyły się główne uroczystości z mszą św., poświęceniem sztandaru, odczytaniem aktu erekcyjnego i wbijaniem pamiątkowych gwoździ w drzewiec. Sztandar przekazał dowódcy 6 pp podpułkownikowi Czesławowi Waryszakowi przedstawiciel Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego generał Piotr Jaroszewicz. Następnie miała miejsce defilada pododdziałów jednostki, potem gości podjęto uroczystym obiadem, zaś do wieczora odbywały się imprezy towarzyszące. W związku z wprowadzaniem od 1955 sztandarów wojskowych nowego wzoru i przemianowaniem 6 pp w pułk zmechanizowany (1956), jednostka otrzymała 21 IX 1958 w darze od społeczeństwa Częstochowy kolejny sztandar (nowe sztandary różniły się między sobą jedynie umieszczonymi na nich nazwami jednostek). Uroczystość jego wręczenia miała podniosły, patriotyczny, lecz świecki charakter.

Jan Dobrowolski, Moja służba w 27 pułku piechoty. Wspomnienia, Częstochowa 2000, s. 70, 87; Andrzej Wiktor Gała, 50 lat niepodległościowych działań zbrojnych na ziemi częstochowskiej 1906 –1956. Szkice i dokumenty, t. I, Częstochowa 1999, s. 21–32; – Stanisław Komornicki, Regularne jednostki Ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe. Organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty, Warszawa 1977, s. 179; – Tadeusz Magiera, Działalność 6 pułku piechoty w latach 1945–1956 w garnizonie częstochowskim, [w:] 40 lat walki zbrojnej i pracy pokojowej 6 Warszawskiego Pułku Zmechanizowanego 2 Dywizji Piechoty im. Jana Henryka Dąbrowskiego 1 Armii Ludowego Wojska Polskiego. Częstochowa w czterdziestoleciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Materiały z konferencji popularno-naukowych WOKI, pod red. W. Mielczarka, t. VIII, Częstochowa 1985, s. 57, 62; – Lech Mastalski, 7 Dywizja Piechoty w latach 1918–1939, Częstochowa 2012, s. 305, 306, 307; – Witold Mielczarek, Działalność ideowo-wychowawcza oraz społeczna żołnierzy 6 pułku piechoty 2 DP w Częstochowie w latach 1956–1983, [w:] 40 lat walki zbrojnej i pracy pokojowej 6 Warszawskiego Pułku Zmechanizowanego, s. 80; – Kazimierz Satora, Emblematy, godło, symbole GL i AL, Warszawa 1988, s. 120–121; – Piotr Zarzycki, 7 pułk artylerii lekkiej, Pruszków 2000, s. 38; – „Gazeta Częstochowska” 1968, nr 41, s. 3.