Szpital garnizonowy

Szpital garnizonowy, w czasie I wojny światowej w → Domu Księcia – budynku przy ul. Teatralnej 58 (obecnie al. Wolności 44) został utworzony przez Niemców szpital dla żołnierzy. W XI 1918, gdy żołnierze niemieccy wycofywali się z Częstochowy, starali się wywieźć najcenniejszą aparaturę szpitalną i zapasy materiałów aptecznych. Działania te zostały udaremnione, jednak zanim szpital przejęło Wojsko Polskie, apteka i magazyny szpitalne zostały częściowo ograbione przez okolicznych mieszkańców. Jeszcze w listopadzie tr. polskie władze wojskowe przejęły budynek. Naczelnym lekarzem szpitala i garnizonu częstochowskiego został doktor kapitan → Józef Kluczewski. Zajął się on wyremontowaniem i urządzeniem sal szpitalnych (początkowo utworzono ich jedenaście, dla 70 chorych); na I piętrze przebywali chorzy na świerzb, na II piętrze ranni i chorzy na dolegliwości wewnętrzne. Na początku 1919 docierały do szpitala transporty żołnierzy rannych w walkach pod Lwowem, a w 1920 z frontu wojny z Rosją bolszewicką. Powiększony szpital mógł przyjąć wówczas blisko 900 pacjentów. W 1921 przywożono tutaj rannych uczestników III powstania śląskiego – Ślązaków i ochotników częstochowskich (→ częstochowianie w powstaniach śląskich), którzy toczyli walki z Niemcami w okolicach Dobrodzienia, Olesna i Lublińca. Opiekę nad nimi sprawował zespół lekarzy i pielęgniarek kierowany kolejno przez lekarzy wojskowych: kapitana → Leonarda Jarocińskiego, później przez kapitana → Wilhelma Mikulskiego. Do II połowy 1921 pracowali tu doktor → Karol Tomaszewski, podporucznik Edward Jeleń (do II 1921 oficer gospodarczy szpitala), doktor porucznik → Edwin Petrykat (od czerwca do października 1920 i później od kwietnia 1921). Utrzymanie szpitala i wyżywienie ogromnej liczby rannych i chorych żołnierzy wymagało dużego wysiłku organizacyjnego. W 1919–21 z pomocą dla szpitala spieszyło społeczeństwo: żywność przekazywali właściciele ziemscy i włościanie powiatu częstochowskiego, miejscowi ogrodnicy, organizowano kwesty uliczne, zabawy i loterie, z których dochód przeznaczano na ten cel. Od grudnia 1918 dzięki mieszkańcom, którzy ofiarowali książki, funkcjonowała biblioteka szpitalna. Dla rannych i chorych żołnierzy organizowane były koncerty, przedstawienia amatorskie, odczyty i pogadanki. Szpital wojskowy w Domu Księcia przestał funkcjonować w II połowie 1921.

Cmentarz św. Rocha w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, pod red. J. Sętowskiego, Częstochowa 2012, s. 102, 153, 233; Juliusz Sętowski, Cmentarz ewangelicko-augsburski w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2006, s. 56–57; – „Goniec Częstochowski” 1918, nr 277, s. 3, 1919, nr 42, s. 1, nr 121 (8 VI), s. 4, 1920, nr 161, s. 5, nr 185, s. 4; 1921, nr 255, s. 4.