Stalens Henryk (Henri)

Stalens Henryk (Henri) (1876–1956), przemysłowiec i dyrektor fabryki, działacz patriotyczny, społeczny. Pochodził z Belgii, ur. w Wattrelos w południowej Brabancji, jego ojcem był Jean Baptiste (1839–).

Stalens przez jakiś czas pracował we Francji w jednej z fabryk włókienniczych należących do rodzin: Motte i Meillassoux, a położonych w okolicach Roubaix (przy granicy z Belgią). Od 1895 był urzędnikiem w rozwijającej się fabryce Motte, Meillassoux, Caulliez i Delaoutre (przy ul. Krakowskiej) w Częstochowie. W 1907 został przeniesiony do Łodzi, gdzie objął stanowisko jednego z dyrektorów fabryki Paula Desurmonta, Mottego i synów. W 1915, podczas I wojny światowej, wykazał się odwagą, przeciwstawiając się działalności Niemców prowadzącej do pustoszenia przemysłu krajowego (konfiskowanie surowców, demontowanie i wywóz do Niemiec maszyn i urządzeń); Stalens ukrywał wówczas maszyny przędzalnicze przed wywózką. W 1915 został aresztowany i jako zakładnik przetrzymywany był w obozie. W 1916 zwolniono go i powrócił do Łodzi. W okresie powstań śląskich 1919, 1920 i 1921 oraz plebiscytu na Górnym Śląsku Stalens pełnił funkcję jednego z dyrektorów przędzalni wełny Synowie Mottego, Meillassoux i Spółka w Lublińcu (należącym wówczas do Niemiec). Dał się wówczas poznać jako gorący orędownik sprawy polskiej; na terenie powiatu lublinieckiego wspierał akcję powstańczą i plebiscytową mające na celu przyłączenie Górnego Śląska do Polski. W fabryce w Lublińcu (później także w Częstochowie) starał się zatrudniać byłych powstańców, także tych, którzy w walkach stali się inwalidami. W 1922 Henryk Stalens ponownie znalazł się w Częstochowie, obejmując funkcję dyrektora naczelnego fabryki Mottego (od początku lat 30. „Union Textile”). Na terenie Częstochowy dał się poznać jako społecznik i filantrop wspierający wiele instytucji. Wspomagał Towarzystwo Dobroczynności dla Chrześcijan, Towarzystwo Opieki nad Bezdomnymi Dziećmi, schronisko Towarzystwa Ochrony Kobiet, oddział częstochowski Polskiego Czerwonego Krzyża. Z zamiłowaniem oddawał się pracy społecznej: w 1922 był współzałożycielem, później członkiem honorowym Klubu Ogólnosportowego Victoria, członkiem Miejskiego Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Od 1930 należał do Rady Honorowej Stowarzyszenia Pracy Społeczno-Wychowawczej im. Marszałka J. Piłsudskiego. Był też członkiem zarządów: Towarzystwa Budowy i Eksploatacji Teatru, Koła Przyjaciół Harcerstwa oraz Straży Ogniowej Ochotniczej. W 1924–39 był przewodniczącym koła częstochowskiego → Związku Powstańców Śląskich; w sierpniu 1922 uczestniczył w uroczystościach odznaczania przez J. Piłsudskiego powstańców z powiatu lublinieckiego i tarnogórskiego. W 1932 podczas obchodów w Lublińcu 10. rocznicy przyłączenia Górnego Śląska do Polski zaproszono go do komitetu honorowego. W grudniu 1930 uroczystą akademią i bankietem obchodzono 35-lecie pracy zawodowej i społecznej Stalensa w Polsce. 30 XII 1933 odbyło się uroczyste pożegnanie Henryka Stalensa jako dyrektora „Union Textile”. W tymże roku Stalens, który był współudziałowcem Fabryki Kapeluszy i Wyrobów Włókienniczych (przy ul. Garibaldiego 3), został dyrektorem i prezesem zarządu fabryki. Był też współwłaścicielem Wytwórni Wyrobów Trykoto-Dzianych „Runo”. Henryk Stalens mieszkał wraz z rodziną w Częstochowie w willi (zwanej pałacykiem Stalensa) przy ul. Słowackiego. Na początku lat 30. zamieszkał przy ul. Wolności 34, zostawiając willę swojemu synowi. Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 Stalens obawiając się aresztowania przez Niemców (za działalność w okresie powstań śląskich), wraz z rodziną starał się wyjechać z Polski – przez Zaleszczyki do Rumunii, a później do Francji. Zatrzymany przez żołnierzy radzieckich, przez kilka miesięcy był przetrzymywany wraz z rodziną w więzieniu we Lwowie. Po zwolnieniu dotarli do Francji. Tam zm. w 1956. Stalens posiadał najwyższe odznaczenie francuskie – Order Narodowy Legii Honorowej (1931). Za działalność patriotyczną i społeczną dla Polski udekorowano go w Częstochowie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (7 VII 1931) oraz Złotym Krzyżem Zasługi (1938).

W małżeństwie z Marią Houzé, która pracowała jako mistrzyni w fabryce włókienniczej, miał syna Andrzeja (Andre), urodzonego w 1903 w Częstochowie, który był zastępcą dyrektora fabryki Motte, od 1928 dyrektorem i udziałowcem fabryki kapeluszy. Udzielał się na niwie sportowej; był znanym w mieście tenisistą ziemnym, pełnił funkcję wiceprezesa Klubu Ogólnosportowego Victoria. W czasie wojny przebywał we Francji. Od początku 1946 przebywał ponownie w Polsce, był attaché francuskiego konsulatu generalnego w Katowicach. Córka Henryka Stalensa, Alfonsyna, była żoną dyrektora przędzalni w Lublińcu Edwarda Meillassoux. Prawnuczką Stalensa jest znana aktorka francuska Juliette Binoche.

„Express Częstochowski” 1928, nr 279, s. 3, 1929, nr 182, s. 2, 1930, nr 123, s. 2, nr 283, s. 2; „Głos Narodu” 1946, nr 32, s. 4; „Goniec Częstochowski” 1924, nr 151, s. 3, 1927, nr 92, s. 2, 1930, nr 30, s. 3, nr 282, s. 3, 1931, nr 28, s. 2, nr 148, s. 3, 1932, nr 104, s. 3, 1933, nr 299, s. 5, 1939, nr 51, s. 4; „Ziemia Lubliniecka” 2012, nr 2, s. 6, 7; – materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.