Schmidt (Szmidt) Ryszard Juliusz

Schmidt (Szmidt) Ryszard Juliusz (1900–1940), pseudonim Ryszard. Działacz niepodległościowy, polityczny, społeczny, członek Rady Miasta w Częstochowie. Ur. 3 IV 1900 w Dąbrowie (Dąbrowa Górnicza), w rodzinie ewangelickiej, był synem Józefa i Krystyny z Bagieńskich, wnukiem Konstantego Schmidta, powstańca 1863–64 z partii Mariana Langiewicza. Rodzina Schmidtów pochodziła z Hanoweru w Niemczech. W końcu XVIII w. osiedlili się w Polsce. Jako inżynierowie projektanci położyli ogromne zasługi w górnictwie i hutnictwie polskim.

Schmidt uczył w → Gimnazjum Wincentego Szudejki w Częstochowie. Od 1915 należał do → Polskiej Organizacji Skautowej, a w marcu następnego roku został członkiem → Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). W lutym 1918 uczestniczył w akcji zbrojnej na inspektora policji niemieckiej Müllera, a 11 XI tr. jako dowódca oddziału brał udział w rozbrajaniu Niemców. Od 1919 służył w Wojsku Polskim. W 1920 jako żołnierz 5 pułku piechoty Legionów walczył na froncie wołyńskim w wojnie z Rosją bolszewicką. Po ukończeniu gimnazjum studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Studia jednak przerwał i od połowy 1922 pracował w Polskim Zakładzie Ubezpieczeń w Warszawie. W grudniu tr. powrócił do Częstochowy i rozpoczął pracę w → Powiatowej Kasie Chorych (od 1935 Ubezpieczalnia Społeczna). W 1928 z listy Narodowego Robotniczego Bloku Wyborczego wszedł do Rady Powiatowej Kasy Chorych. Od 1923 był zastępcą przewodniczącego Związku Podoficerów Rezerwy. W II połowie lat 20. pełnił funkcję komendanta → Związku Strzeleckiego. W latach 30. był członkiem zarządu, a od 1934 prezesem koła częstochowskiego → Związku Peowiaków. Schmidt w lokalu Związku Peowiaków organizował wieczory odczytowe, sam również wielokrotnie występował z referatami (m.in. o Piłsudskim, powstaniach narodowych, działalności POW). W 1931 został członkiem → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR); w 1934 wybrano go do zarządu koła grodzkiego tegoż ugrupowania. Od 1932 pełnił funkcję redaktora odpowiedzialnego → „Słowa Częstochowskiego”, organu prasowego Rady Powiatowej BBWR w Częstochowie. W 1934 wszedł do Rady Miejskiej (RM); w RM był m.in. członkiem komisji regulaminowej. W następnym roku z ramienia BBWR kandydował do Sejmu, lecz nie wszedł. Od 1933 Schmidt był członkiem zarządu (od 1936 wiceprezesem) oddziału częstochowskiego → Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny. Jako działacz → Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK) współorganizował Regionalny Zlot Kół Młodzieży PCK (20–21 V 1933 w Częstochowie). We wrześniu 1939 w stopniu podporucznika rezerwy brał udział w walce z Niemcami. W toku walk znalazł się w okolicach Równego, Kowla. Tam zbierał żołnierzy z rozbitych oddziałów i tocząc potyczki z oddziałami Armii Czerwonej przedzierał się na zachód Polski. Od listopada tr. współtworzył w Częstochowie → Polski Związek Wolności (PZW). W 1939–40 był II zastępcą komendanta PZW → Józefa Gaczkowskiego. Aresztowany w nocy z 29 na 30 III 1940 w czasie tzw. Gross Aktion (Wielkiej Akcji), został osadzony w więzieniu na Zawodziu w Częstochowie. Podczas jednego z przesłuchań znieważony przez gestapowca, spoliczkował go. Pobity do utraty przytomności, próbował popełnić samobójstwo, lecz zamiar ten został udaremniony przez Niemców. Rozstrzelano go w zbiorowej egzekucji 13 VIII 1940 pod Apolonką k. Janowa (powiat częstochowski). 23 VI 1946 jego zwłoki ekshumowano i wraz z innymi zamordowanymi pochowano na cmentarzu Kule w Częstochowie, w kwaterze 84. Odznaczony Krzyżem Walecznych.

Jego żoną (od 1925 w Częstochowie) była Janina Dziubińska (vel Dziuba), która w 1931–32 była członkinią Rady Nadzorczej, Spółdzielni Spożywców „Jedność”. W małżeństwie z nią miał dwoje dzieci: syna, Ernesta Wojciecha (24 IX 1926–), który studiował na Politechnice w Łodzi, później we Wrocławiu. Jako naukowiec zajmował się zastosowaniem niskich temperatur w lecznictwie. Mieszkał w Düsseldorfie, był znawcą prawa patentowego. Córka, Anna (25 II 1929–), zamężna z Kazimierzem Kuziorem, pracowała w Instytucie Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk (PAN) w Krakowie.

Andrzej Wiktor Gała, 50 lat niepodległościowych działań zbrojnych na ziemi częstochowskiej 1906–1956. Szkice i dokumenty, t. I, Częstochowa 1999, s. 74; Tomasz Mielczarek, Od „Monitora” do „Gońca Reklamowego”. Dzieje prasy częstochowskiej (1769–1994), Kielce 1996; Jerzy Mucha, 100 lat spółdzielczości spożywców w Częstochowie 1899–1999, Częstochowa 1999, s. 74, 79 (dotyczy żony, Janiny); Jan Pietrzykowski, Cień swastyki nad Jasną Górą. Częstochowa w okresie hitlerowskiej okupacji 1939–1945, Katowice 1985, s. 56–57, 226; Jan Pietrzykowski, Akcja AB w Częstochowie, Katowice 1971, s. 36–37, 38 (fotografia), 72, 73, 99; Bogdan Snoch, Z dziejów szkolnictwa w Częstochowie i regionie częstochowskim w latach 1918–1990, Częstochowa 1998; – „Express Częstochowski” 1928, nr 289, s. 3; „Głos Częstochowski” 1923, nr 26, s. 2; „Głos Narodu” 1946, nr 141, s. 4; „Głos Wolności” 1923, nr 39, s. 2, nr 47, s. 2; „Goniec Częstochowski” 1928, nr 289, s. 3, 1932, nr 267, s. 3, 1935, nr 207, s. 2; Polski Czerwony Krzyż. Sprawozdanie oddziału częstochowskiego za 1933, Częstochowa, s. 51; Rocznik oficerski rezerw 1934, reprint, Warszawa – Londyn 2003, s. 43, 464; „Słowo Częstochowskie” 1934, nr 5, s. 4; „Studia Claromontana” 1981, t. 2 (J. Pietrzykowski), s. 448; „Życie Częstochowy” 1948, nr 15, s. 3; – Archiwum Państwowe w Częstochowie, Magistrat Częstochowy 5503, 5573, 5582, k. 9; Archiwum Państwowe w Kielcach, Starostwo Powiatowe Częstochowa 252, s. 118; Urząd Stanu Cywilnego w Częstochowie, parafia ewangelicko-augsburska 1926, akt urodzenia syna, Ernesta Schmidta, akt nr 33; – informacje córki, Anny Kuzior z Krakowa.