Rudzki Przemysław Bogumił

Rudzki Przemysław Bogumił (1876–1940), lekarz, działacz niepodległościowy i polityczny. Ur. w Miechowie, był synem Aleksandra, nauczyciela, i Anieli z Frankowskich, bratem Zdzisława (1879–1952), nauczyciela, przyrodnika, dyrektora gimnazjum w Warszawie.

Uczęszczał do gimnazjum rządowego w Kielcach; należał tam do tajnego kółka samokształceniowego. Od 1895 studiował na Wydziale Medycznym rosyjskiego Uniwersytetu Warszawskiego; w 1896–97 był działaczem Czytelni Naukowej. W 1897 został wydalony z uczelni, w 1899–1904 był studentem medycyny na uniwersytecie w Pradze; w 1905 uzyskał dyplom lekarza medycyny. Od tr. został lekarzem zdrojowym w Nałęczowie. Włączył się tam w pracę oświatową (m.in. w Towarzystwie „Światło”) i niepodległościową w szeregach Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Wobec groźby aresztowania został zmuszony do opuszczenia Nałęczowa. Przez kilka miesięcy pracował jako lekarz w zakładzie dla upośledzonych dzieci w Kochanówce pod Łodzią. W początkach 1907 otrzymał stanowisko naczelnego lekarza szpitala → Huty „Częstochowa” w Rakowie k. Częstochowy. Nadal angażował się w działalność niepodległościową; leczył bojowców rannych podczas akcji zbrojnych, należał do Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS-Frakcji Rewolucyjnej (PPS-FR). Wraz z żoną prowadził działalność społeczną: opiekował się w Rakowie szkołą przyfabryczną i ochronką, był współorganizatorem imprez kulturalnych. W opinii doktora → Stanisława Nowaka: „Rudzki był bardzo miłym i ogólnie lubianym kolegą [...], był człowiekiem bardzo inteligentnym, dobrym i sumiennym lekarzem [...], w przekonaniach swoich politycznych był nieugięty i twardy”. Aresztowany 9 XII 1910 w wyniku zdrady → Antoniego Sukiennika, przetrzymywany był w areszcie śledczym w Częstochowie, a od 14 II 1911 w więzieniu gubernialnym w Piotrkowie. Zwolniony 28 V 1911 po wpłaceniu kaucji (w wysokości 5 tys. rubli) nadal pracował w szpitalu Huty „Częstochowa”. W grudniu 1912 ustąpił ze stanowiska lekarza naczelnego szpitala, wyjechał z Częstochowy. Uniknął procesu przed Warszawską Izbą Sądową (sprawa 82 członków PPS-FR z Częstochowy i Zagłębia Dąbrowskiego) w maju 1914 (ze względu na operację, pobyt w szpitalu i wyjazd do Pragi). W I połowie 1915 (po wycofaniu się Rosjan) osiadł w Warszawie. Prowadził prywatną praktykę lekarską (posiadał specjalizacje z ginekologii i neurologii), działał też w oddziale warszawskim Polskiego Towarzystwa Pomocy dla Ofiar Wojny. Należał do YMCA; w 1924–25 zasiadał w komitecie warszawskim ogniska. Od 1918 był lekarzem zdrojowym; w latach 30. w sezonach letnich był prywatnym lekarzem w pensjonacie „Belle-Vue” w Ciechocinku. Przez pewien czas pracował też w Państwowym Zakładzie Zdrojowym w Ciechocinku; był autorem publikacji Oddział wodoleczniczy Państwowego Zakładu Zdrojowego w Ciechocinku (Włocławek). Należał do Związku Lekarzy Państwa Polskiego, później Związku Lekarzy Polskich, był członkiem wydziału wykonawczego. Mieszkał w Warszawie (przy ul. Chmielnej 11). Od I połowy lat 20. należał do jednej z lóż warszawskich Wielkiej Loży Narodowej Polski (pseudonim organizacyjny Sławomir Wąż); piastował godności: I wielkiego przysposobiciela Wielkiej Loży, II wielkiego namiestnika, członka Wielkiego Trybunału (1935). W 1939–40 był wiceprezesem Stołecznego Komitetu Samopomocy Społecznej. Zm. 20 (30?) IX 1940 w Warszawie, pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera 172). Rudzki był uważany za prototyp doktora Żwirskiego w Nawracaniu Judasza S. Żeromskiego.

Jego żoną (od 1899?) była Julia z Kietlińskich (1877–1927), absolwentka uniwersytetu w Pradze (doktorat z filozofii), nauczycielka, redaktorka, tłumaczka, działaczka kulturalna, społeczna i niepodległościowa.

Maciej Demel, Mogiły lekarskie na cmentarzach warszawskich, Archiwum Historii Medycyny 1966, t. XXIX, nr 4, s. 427–428; Bolesław Olszewicz, Lista strat kultury polskiej 1939–1946, Warszawa 1947, s. 235; – Polski Słownik Biograficzny, t. XXXIII, Kraków 1990, s. 57–58 (dotyczy brata); – Czesław Erber, Julia Kietlińska-Rudzka, Kielce 1984, s. 17, 33, 34, 38; Stanisław Martynowski, Polska bojowa, Łódź 1937, s. 115; Polska w czasie wielkiej wojny (1914–1918), t. II. Historia społeczna, Warszawa 1932, s. 222; – Maria Dąbrowska, Dzienniki 1914–1932, Warszawa 1988, s. 232, 233; Stanisław Nowak, Z moich wspomnień, cz. I (Lata szkolne 1884–1902), Częstochowa 1933, s. 116; Stanisław Nowak, Z moich wspomnień, cz. II, Częstochowa 1902–1914, Częstochowa 1933, s. 179; – „Goniec Częstochowski” 1909, nr 10, s. 2, nr 98, s. 3, nr 173, s. 3, 1912, nr 323, s. 3, 1914, nr 131, s. 3; – Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na 1933/34 rok, kol. 91, 821, 916, Warszawa 1933; – Archiwum Akt Nowych, Archiwum Polskiej Partii Socjalistycznej 305/III/ t. 14, p. VIII, s. 23; Archiwum Główne Akt Dawnych, Prokurator Warszawskiej Izby Sądowej 7088, k. 53, 7089, k. 46, 192, 193, 7093, k. 93–98, 104, 141, 305; Archiwum Państwowe w Warszawie, Piotrkowski Gubernialny Zarząd Żandarmerii 60, s. 112; Centralne Archiwum Wojskowe, Akta Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości, t. 467 (wnioski odrzucone).