Proszowski Józef Baltazar

Udostępnij

Proszowski Józef Baltazar (ochrzczony jako Baltazar, używał imienia Józef) (1860–1906), rzeźbiarz. Ur. 3 I 1860 we wsi Przeczyce, powiat będziński, był synem Wojciecha i Marianny z Majcherczyków.

Zamiłowanie do rzeźby przejawiał od wczesnych lat swego życia, czym zwrócił na siebie uwagę proboszcza ks. Jana Zaborowskiego. Ten skierował Proszowskiego, już wówczas sierotę, najpierw do pracy w warsztacie snycerza w Częstochowie, a następnie w 1879 oddał do na naukę do Szkoły Rysunkowej Wojciecha Gersona w Warszawie. Tam opiekowali się nim poeta Antoni Pietkiewicz (Adam Pług) i malarz Tytus Maleszewski. W 1880 otrzymał zasiłek Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie, a w 1880/81 korzystał ze stypendium z funduszu Franciszka Korwin Szymanowskiego. W 1881–84 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie dwukrotnie (1883 i 1884) otrzymał nagrodę konkursową za rzeźbę. Dalsze studia odbył we Włoszech, co umożliwił mu Wojciech Dzieduszycki. Po powrocie do kraju jakiś czas mieszkał w Warszawie. Proszowski rzeźbił w drewnie, kamieniu oraz modelował w terakocie. Pierwsze prace, o jakich wiadomo, wykonał w końcu lat 70. XIX w. Są to: Dobry Pasterz, Anioł Zwiastowania, Chrystus na krzyżu, Hebe, Bachantki. Później powstały: Gwiazda zaranna, Opuszczona, Jesień (głowa babki Proszowskiego, kiedyś w posiadaniu rodziny), Fantazja, Joanna d'Arc na stosie, Wygnanie Adama i Ewy z raju (płaskorzeźba), Chrystus, Św. Franciszek pod krzyżem (w Rydze), Mojżesz (kiedyś w posiadaniu rodziny), Wieśniaczka. W 1885 ołtarz w kaplicy Pana Jezusa przy kościele parafialnym pw. św. Jana w Radomiu ozdobiła jego rzeźba przedstawiająca Chrystusa na krzyżu. Temat Ukrzyżowania w twórczości artysty powtarza się wielokrotnie. Wystawiał w Warszawie w TZSP w 1879, 1880, 1887, 1894, 1901, w salonie Józefa Ungera w 1880, w Salonie Aleksandra Krywulta w 1894, 1898 i w Salonie Artystycznym w 1895, 1898. W wystawach warszawskich brał więc udział również wtedy, kiedy w 1888 osiadł na stałe w Częstochowie. Tu ok. 1893 założył pracownię artystyczno-rzeźbiarską (wspólnie z J. Kruszyńskim, czynną jeszcze po śmierci Proszowskiego), wykonującą figury kościelne, „salonowe”, portrety i pomniki, także nagrobne. Wykonał kilka większych zamówień, m.in. rzeźby do kościoła pw. św. Barbary w Częstochowie (na fasadzie, 1899; figurka św. Stanisława Kostki we wnęce na zewnętrznej ścianie apsydy, 1900), nieistniejący ołtarz w kaplicy św. Michała przy tymże kościele (1900), ołtarz główny w kościele parafialnym w Dąbrowie Górniczej (1904), pomnik upamiętniający 50. rocznicę ogłoszenia dogmatu Niepokalanego Poczęcia na placu przed kościołem pw. św. Piotra i Pawła w Zawierciu (1904), niektóre elementy wyposażenia rzeźbiarsko-kamieniarskiego nowo wzniesionego kościoła (1903–08) i plebanii (figura Serca Pana Jezusa nad gankiem) w Koziegłówkach oraz rzeźby w kościele parafialnym w Książu Wielkim (ok. 1904). Ponadto prace Proszowskiego znajdują się w kościołach parafialnych w Jurkowie i Niesiechowicach. Jego dziełem jest również dekoracja fasady własnego domu w Częstochowie (przy ul. 7 Kamienic 21), rzeźbiarskie wyposażenie podwórza tej kamienicy. Kilka jego rzeźb znajduje się na cmentarzu Kule: Marianny Walenty (ok. 1906), rodziny Rudzkich (ok. 1900), wykonał tablice epitafijne (Antoniego Oborskiego w kościele pw. św. Zygmunta w Częstochowie z 4 ćw. XIX w.). W Częstochowie Proszowski prowadził również działalność wystawienniczą. 1 IX 1901 otrzymał pozwolenie na otwarcie w swoim domu Salonu Artystycznego; wystawiał w nim prace artystów warszawskich, miejscowych i własne. Później Salon ten przeniósł do centrum miasta, pokazał w nim m.in. wystawę 180 dzieł malarzy warszawskich. W 1903 z jego inicjatywy w parku pod Jasną Górą powstał pawilon z dioramą Obrona Częstochowy. Rzeźba Proszowskiego należy do nurtu sztuki realistycznej. Od czasu do czasu posługiwał się alegorią (Wyrok śmierci dla świata, 1899) lub ujęciami symbolicznymi (nagrobek matki paulina o. Euzebiusza Rejmana, Wiktorii, na cmentarzu św. Rocha w Częstochowie). Chętnie korzystał również z pewnych elementów wypracowanych przez gotyk i renesans. Przedstawieniom figuralnym symbolizującym pory roku (Wiosna – popiersie żony artysty, Żniwiarka) przydawał stroje i atrybuty wsi polskiej, wyrażając w ten sposób aktualne w owym czasie zainteresowanie kulturą ludu. W Muzeum Częstochowskim znajduje się rzeźba Wyrok śmierci dla świata. Zm. 8 XII 1906 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu św. Rocha w Częstochowie w sektorze 14, rząd 9, grób nr 9.

W małżeństwie z Marią Cieplińską (1870–1917), właścicielką m.in. Wojkowic i Ujejsc, miał sześcioro dzieci, w tym synów: Eugeniusza, nauczyciela i właściciela warsztatu kamieniarsko-rzeźbiarskiego, Józefa, rzeźbiarza.

Polski słownik biograficzny, t. XVIII (A. Jaśkiewicz), Kraków 1973, s. 514, 516; Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. VIII (A. Jaśkiewicz i J. Białynicka-Birula), Warszawa 2007, s. 55–57; Nekrologi „Gońca Częstochowskiego” 1906–1925, opracowali J. Sętowski, A. Nalichowska, Częstochowa 2011, s. 16, 86 (dotyczy żony); – Słownik biograficzny ziemi częstochowskiej, t. I (A. Jaśkiewicz), red. A. Zakrzewski, Częstochowa 1998, s. 125–126; – „Dziennik Częstochowski” 1906, nr 281, s. 2 (Władysław R[udlicki]), wspomnienie).

Autor: → Aleksander Jaśkiewicz

Zobacz inne hasła z kategorii: → Osoby

Poprzednie hasło
→ Propinacja

Następne hasło
→ Prüffer Jan

Ostatni Grosz... czytaj

Błeszno... czytaj

Dźbów... czytaj

Ostatnio dodane


Miejski Uniwersytet Powszechny

instytucja kulturalno-oświatowa utworzona w 1929 z inicjatywy częstochowskiego → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Organizatorem był Wydział Oświaty i... więcej::

Zakład Freblowski Stanisławy Ligęzówny

w 1912 Stanisława Ligęzówna (Ligenzówna) podjęła starania o powołanie w Częstochowie kantoru pośrednictwa dla nauczycielek. Od tegoż roku pod nazwą... więcej::

Kościółek i szpital – przytułek św. Jakuba

wybudowane (kaplica była murowana, a przytułek drewniany) jako zespół szpitalny w 1586 z fundacji Jakuba Zalejskiego, pisarza celnego... więcej::

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka (ok. 1872–1929), działacz spółdzielczy i sportowy. Ur. w Moskwie, był synem Joela Wulfa i Dobry Elki z Wileńczyków. Chajutin do Częstochowy przybył... więcej::

Mamy
już:

800 haseł