Policja Państwowa (PP)

Policja Państwowa (PP), powołana 24 VII 1919, obejmowała całość służby bezpieczeństwa, zgodnie z zasadą jednolitości i wyłączności policji (służba śledcza, ruchu ulicznego, policja obyczajowa, kolejowa, morska, rzeczna). Jednocześnie rozwiązano Policję Komunalną i → Milicję Ludową, których funkcjonariusze mogli przejść do PP po weryfikacji. W Częstochowie dowództwo PP dla powiatu częstochowskiego mieściło się przy ul. Parkowej 14 (Popiełuszki), funkcjonowały tam również Ekspozytura Urzędu Śledczego oraz areszt. W mieście znajdował się także oddział policji konnej, szkoła policyjna (1920–21) i komisariat kolejowy. W czasie wojny z Rosją bolszewicką w walkach wzięli udział nieliczni policjanci z Częstochowy. Funkcjonariusze PP zaangażowali się w zbiórkę na rzecz pożyczki państwowej zorganizowanej na czas wojny, deklarując 1 137500 mk oraz złożyli 10 280 mk składki członkowskiej na „Czerwony Krzyż”. Od 1921 Komisariat Miejski PP znajdował się przy III Alei 47. W Częstochowie utworzono także wyspecjalizowaną komórkę policji politycznej. Organizację policji częstochowskiej zmieniano kilkakrotnie. W 1933 w Częstochowie były trzy komisariaty: I – przy ul. Wolności 10, II – przy ul. Narutowicza 15 i III – przy ul. Narutowicza 192, oraz dwie wartownie – na Ostatnim Groszu i na dworcu kolejowym Stradom. 17 IV 1936 utworzono oddziały rezerwy policyjnej – jedna z kompanii stacjonowała w Częstochowie (kompania D), wkrótce jednak przeniesiono ją do Herbów Starych. W 1936 z połączenia komendy powiatowej z komisariatami miejskimi utworzono Komendę PP Powiatu i Miasta Częstochowy. Pierwszym komendantem polskich organizacji porządkowych (Milicji Ludowej i PP) w Częstochowie był → Władysław Belina-Prażmowski, a jego zastępcą → Leon Jarosz. W 1939 komendantem powiatowym i miasta był nadkomisarz Michał Olendzki, kierownikiem wydziału śledczego – podkomisarz Adam Kostyrk, kierownikiem I komisariatu – podkomisarz Witold Tumiłowicz, kierownikiem II komisariatu – podkomisarz Eugeniusz Strobl, zaś kierownikiem III komisariatu – podkomisarz Bronisław Lipski. Pod koniec sierpnia 1939 PP w Częstochowie zgodnie z planem ewakuacji przygotowywała się do opuszczenia miasta. 1 IX 1939 oddziały PP wyruszyły z Częstochowy w kierunku wschodnim. 57 policjantów pochodzących z Częstochowy i okolic, którzy znaleźli się na obszarach zajętych przez Armię Czerwoną, NKWD zamordowała następnie na terenie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) – w Charkowie, Katyniu, Miednoje i Twerze. W czasie okupacji niemieckiej część byłych funkcjonariuszy PP służyła w → Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa (tzw. policji granatowej).

Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej, Częstochowa 1999, s. 310; – Jarosław Foltyński, Organizacja służby porządku publicznego w Częstochowie w latach 1918–1936, [w:] Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa 2015, t. XIV, s. 227–236; Robert Knysak, Policja Państwowa i inne służby bezpieczeństwa w powiecie częstochowskim (1918–1926), [w:] Instytut Filozoficzno-Historyczny. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie. Biuletyn 29/8/2001, Częstochowa 2001, s. 166, 167, 168, 172; – Spis Abonentów Sieci Telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Krakowie na 1939 r., s. 51; – materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowy.