Podjasnogórska dzielnica

Podjasnogórska dzielnica, obszar dzielnicy ograniczony od południa torami kolejowymi Częstochowa–Opole (do dworca Stradom), ul. Pułaskiego, Popiełuszki, ul. 3 Maja, Klasztorną, Wyszyńskiego, Jadwigi, Barbary, Główną, do torów kolejowych.

Najcenniejsze zabytki architektoniczne dzielnicy to klasztor jasnogórski wraz z parkiem klasztornym, kościół pw. św. Barbary (konsekrowany w 1643) wraz z domem nowicjackim oraz zabudowa ul. 7 Kamienic. Ważną rolę spełniają parki podjasnogórskie: park 3 Maja (do 1916 park Stary) i park Staszica. Ich namiastką był park na wschodnim stoku wzgórza jasnogórskiego powstały w latach 40. XIX w. w miejscu projektowanego, lecz niezrealizowanego Rynku Jasnogórskiego. Właściwe założenia parkowe zrealizowane zostały przez Franciszka Szaniora w 1908–09 w związku z Wystawą Przemysłu i Rolnictwa, powstały wówczas następujące obiekty: Muzeum Higienicznego (wg projektu Brunona Paprockiego), Muzeum Przemysłu Ludowego, Zagroda Włościańska, budynek Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie” (później Obserwatorium Astronomiczne, dziś Multicentrum „Zodiak” wykorzystywane obecnie przez Muzeum Częstochowskie). Na terenie parku znajduje się kilkanaście drzew – pomników przyrody. Gruntowną rewitalizację (wg projektu Jerzego Hnata) parki przeszły w 2008, zdobywając w ogólnopolskim konkursie architektonicznym tytuł „Modernizacji roku 2008”. W parku 3 Maja znajduje się pomnik Stanisława Moniuszki (autorstwa Stefana Policińskiego), w parku Staszica popiersia Stanisława Staszica oraz Kazimierza Pułaskiego (autorstwa Jerzego Kędziory), ponadto rzeźba Władysława Rudlickiego przedstawiająca młodą kobietę (z 1910). Atrakcją turystyczną jest Muzeum Górnictwa Rud Żelaza (jeden z obiektów Muzeum Częstochowskiego) z podziemnymi korytarzami, znajdujące się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Oba parki dzieli al. H. Sienkiewicza, przy niej znajdują się: pomnik ks. Jerzego Popiełuszki (autorstwa Jerzego Kędziory) oraz Grób Nieznanego Żołnierza sytuowany tam w 1925, przebudowany przez artystę Włodzimierza Ściegiennego, a w 1999 przez Adama Myjaka i Antoniego Pastwę). Ciekawa pod względem architektonicznym jest zabudowa ul. 7 Kamienic, przy której znajdowały się dawniej domy zajezdne. Przy tej ulicy przyszły na świat dwie znane poetki: Halina Poświatowska (pod nr. 17) i Ludmiła Marjańska (pod nr. 29). Pod nr. 21 mieściła się – od października 1944 do stycznia 1945 – siedziba Komendy Głównej Armii Krajowej, z dowódcą Leopoldem Okulickim „Niedźwiadkiem”. W dzielnicy znajdują się Wyższe Seminarium Duchowne (w tym budynku także Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej im. ks. W. Patykiewicza oraz Muzeum Archidiecezji Częstochowskiej – ul. św. Barbary 41), Szpital Miejski im. T. Chałubińskiego (ul. Bony 1/3) oraz zabytkowy dom drewniany z XVIII w. (ul. św. Barbary 66).

Materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.