Plebanek Tadeusz

Plebanek Tadeusz (1902–1940), sędzia, adwokat, działacz harcerski, powstaniec śląski, radny miasta Częstochowy, społecznik, żołnierz wojny 1939 i konspiracji niepodległościowej. Ur. 14 V 1902 w Częstochowie, był synem → Adama i Adeli z Włosińskich (1880–1961), bratem Seweryna (1920–1984), absolwenta II Państwowego Gimnazjum im. R. Traugutta w Częstochowie, podchorążego → 27 pułku piechoty, uczestnika walk z Niemcami we wrześniu 1939, który w 1950 ukończył Akademię Handlową w Poznaniu, pracował w dziale ekonomicznym Częstochowskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego → „Przemysłówka”.

Plebanek uczęszczał do Gimnazjum Męskiego → Towarzystwa Opieki Szkolnej (od 1918 I Państwowego Gimnazjum im. H. Sienkiewicza) w Częstochowie. W 1915–18 był członkiem → Polskiej Organizacji Skautowej i → Związku Harcerstwa Polskiego. W 1921 wziął udział w III Powstaniu Śląskim; w szeregach 9 kompanii szturmowej III batalionu walczył m.in. koło Starego i Nowego Olesna oraz w rejonie Kluczborka. W maju 1921 zdał maturę i podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Po ich ukończeniu w 1926 powrócił do Częstochowy. W 1926–27 odbył aplikację sądową i pracował jako asesor sądowy w Gidlach w powiecie częstochowskim, następnie jako sędzia grodzki w Częstochowie. 25 XI 1930 uzyskał wpis na listę adwokatów Izby Adwokackiej w Warszawie, prowadził kancelarię w Częstochowie (przy ul. Dąbrowskiego 9, później przy ul. Kościuszki 21); specjalizował się w sprawach cywilnych, był też obrońcą konsystorskim. Należał do aktywnych działaczy społecznych, samorządowych i sportowych; był członkiem zarządów: Towarzystwa Śpiewaczego → „Lutnia” (gdzie od 1931 był wiceprezesem), częstochowskiego oddziału → Polskiego Czerwonego Krzyża, → Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Ochotniczej Straży Pożarnej (gdzie pełnił funkcję skarbnika), → Towarzystwa Przyjaciół Francji, a także komisji rewizyjnej → Stowarzyszenia Kupców Polskich. Od końca lat 30. był prezesem → Stowarzyszenia Właścicieli Nieruchomości (SWN). Jako działacz sportowy należał do Towarzystwa Narciarskiego i Klubu Ogólnosportowego → „Victoria”. Angażował się w działalność samorządową: dwukrotnie (w 1934 i 1939) z ramienia Stronnictwa Narodowego był wybierany do Rady Miejskiej; pracował tam w komisjach: opiniodawczej i regulaminowej. W 1938 został sekretarzem Komitetu Przebudowy → Kościoła pw. św. Jakuba. Zmobilizowany w sierpniu 1939 jako oficer rezerwy brał udział w wojnie z Niemcami; w toku walk znalazł się na kresach wschodnich. W końcu września i na początku października 1939 przebywał we Lwowie, później powrócił do Częstochowy. W czasie okupacji niemieckiej należał do Związku Walki Zbrojnej; brał udział w konspiracyjnych zebraniach w lokalu SWN. Aresztowany przez Niemców w nocy z 3 na 4 VI 1940 na podstawie podejrzeń o przynależność do tajnej organizacji, więziony był na Zawodziu w Częstochowie. Przesłuchiwano go w siedzibie gestapo (ul. Kilińskiego 10). Według sprawozdania sporządzonego przez Wilhelma Laubnera, kierownika oddziału III ekspozytury gestapo w Częstochowie: „Plebanek pozostawał w stosunkach z osobami spośród inteligencji polskiej, które wiedziały o istnieniu tajnej organizacji. [...] Plebanek musiał więc co najmniej wiedzieć o istnieniu organizacji tajnej, jeżeli nawet nie był jej członkiem. Sądząc według jego dotychczasowej działalności politycznej jest do tego w zupełności zdolny”. 9 VI 1940 wyrokiem niemieckiego sądu doraźnego został skazany na śmierć. Rozstrzelany (w grupie 15 osób) 3 VII tr. k. wsi Apolonka pod Olsztynem (powiat częstochowski) i tam pogrzebany. Ekshumowany 15 XII 1946 został pochowany wraz z innymi zamordowanymi na cmentarzu Kule w Częstochowie, kwatera 50, rząd 1, grób nr 10. Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Grunwaldu I kl. (1946).

Jego żoną była Maria z Koźmińskich (1906–1978), działaczka społeczna, która m.in. niosła pomoc wysiedlonym po powstaniu warszawskim 1944. W małżeństwie z nią miał troje dzieci: córki, działaczki harcerskie: Irenę, zamężną Głowniak, chemiczkę; Ewę, zamężną Kwiatkowską, sędzię we Wrocławiu, syna Macieja, adwokata.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 237, 238; Adwokaci regionu częstochowskiego. Słownik biograficzny, red. A. Kasperkiewicz, J. Sętowski, Częstochowa 2014, s. 188–190; Zygmunt Łęski, ZHP w Częstochowie i Kłobucku, Częstochowa 1993, s. 175, 176 (dot. córek, Ewy i Ireny); Jan Pietrzykowski, Akcja AB w Częstochowie, Katowice 1971, s. 56, 68; Jan Pietrzykowski, Cień swastyki nad Jasną Górą: Częstochowa w okresie hitlerowskiej okupacji 1939–1945, Katowice 1985, s. 46, 47; Ryszard Szwed Ryszard, Radni miasta Częstochowy w latach międzywojennych (1919–1939), [w:] Społeczeństwo Częstochowy w latach 1918–1939, Częstochowa 1997, s. 51; Jan Walczak, Stowarzyszenia społeczne w Częstochowie w okresie Drugiej Rzeczypospolitej (1918–1939), [w:] Życie codzienne w Częstochowie w XIX i XX w., Częstochowa 1999, s. 106; –Stanisław Rybicki, Pod znakiem lwa i kruka. Fragmenty wspomnień z lat okupacji, Warszawa 1990; – „Biuletyn Parafialny” (parafii św. Jakuba) 1994, nr 12, s. 4; „Express Częstochowski” 1930, nr 255, s. 3; „Goniec Częstochowski” 1931, nr 16, s. 3, nr 49, s. 22, 23, 1932, nr 272, s. 5, 1939, nr 37, s. 3, nr 63, s. 4, nr 148, s. 4; „Życie Częstochowy” 1978, nr 115, s. 7 (dotyczy żony, Marii); – Archiwum Państwowe w Częstochowie, Magistrat Częstochowy 5573, 5582, k. 9; – informacje syna, Macieja Plebanka z Częstochowy; – materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.