Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie im. Tadeusza Kościuszki

Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie im. Tadeusza Kościuszki, czteroletni, a od 1919 pięcioletni zakład kształcenia nauczycieli. Założony w 1917 z inicjatywy i z pomocą organizacyjną koła okręgowego → Polskiej Macierzy Szkolnej (PMS) w Częstochowie przy wsparciu finansowym sejmiku powiatowego częstochowskiego. W pracach nad powołaniem Seminarium główną rolę odegrali członkowie zarządu PMS: ks. → Marian Nassalski, → Józef Rutkowski i Ludwik Starzyński. Po uruchomieniu placówki początkowo nauka prowadzona była w wynajętych pomieszczeniach przy ul. Barbary 15. W lipcu 1919 Seminarium zostało upaństwowione i nosiło nazwę Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie (PSNM) im. T. Kościuszki. Od tr. funkcjonowały dwa oddziały szkoły ćwiczeń. W listopadzie tr. przy PSNM utworzono bursę dla 30 uczniów (opiekę nad nią sprawował Władysław Matuszkiewicz). W 1922 szkoła przeniosła się do kamienicy przy ul. → Jasnogórskiej 64 (początkowo zajmowała tylko parter i I piętro). W połowie lat 20. jedną z sal na parterze przeznaczono na salę gimnastyczną. Uczniów PSNM wyróżniał patriotyzm; w 1921 kilkunastu z nich walczyło w III powstaniu śląskim (w walkach pod Dobrodzieniem zginął uczeń → Ignacy Ziental). Od 1919 w Seminarium działała 5 Szkolna Drużyna Harcerska im. A. Mickiewicza (jej założycielem i drużynowym był Mieczysław Gładysz), oraz koło młodzieży → Polskiego Czerwonego Krzyża (utworzone w 1931); liczyło 120 osób, kierował nim nauczyciel Walenty Ziental. W 1932–36 ukazywało się pisemko „Ogniwo”, funkcjonowała orkiestra szkolna. PSNM istniało do maja 1936, zostało zlikwidowane w wyniku reformy szkolnictwa (ustawa z 1932). PSNM w 1920–36 ukończyło 279 osób. Zajęcia prowadziło 12 nauczycieli. Kolejnymi dyrektorami placówki byli: ks. → Marian Nassalski (1917), → Stanisław Kożan (1917–18), Edward Cetnerski (1918–19), → Michał Sidor (1919–29), Władysław Matuszkiewicz (1929–36). W szkole tej uczyli m.in.: M. Sidor, ks. M. Nassalski, Józef Cichoń, W. Matuszkiewicz, Janina Paszkowska, Felicja Szczepańska, Stanisława Pisarzewska, Jan Szust, Maria Szust, Edmund Chodak, porucznik J. Gawlikowski, → Mieczysław Doering, Tadeusz Książek, Antoni Sleinder, Józef Dąbrowski, Stefania Kudła, Bolesław Mizerski, Michał Pirożyński, ks. Piotr Sobański, Jan Płatek, Zdzisław Wróbel, lekarze: → Władysław Kahl, → Karol Tomaszewski i → Władysław Karczewski.

Jakub Olszówka, Mirosława Szczygieł, Z tradycji kształcenia nauczycieli – wychowawców w Częstochowie. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie. Seria Humanistyczna, cz. II, z. 5, Częstochowa 1982, s. 45, 46, 47, 49, 52, 53; – PCK. Sprawozdanie oddziału częstochowskiego za 1933 r., Częstochowa 1934, s. 45; – „Goniec Częstochowski” 1917, nr 158, s. 2–3, 1918, nr 108, s. 3, 1921, nr 255, s. 4, 1931, nr 49 (jednodniówka), s. 20, 1932, nr 4, s. 3.