Nowak Stanisław

Udostępnij

Nowak Stanisław (1874–1940), lekarz ginekolog, pedagog, działacz społeczny i samorządowy, prezes Rady Miejskiej w Częstochowie, wiceprezydent miasta. Ur. 7 III 1874 w Łęczycy, był synem Wincentego, uczestnika powstania 1863–64, pisarza hipotecznego, i Lucyny ze Srzędzińskich.

W 1893 ukończył V Gimnazjum w Warszawie. Od tr. studiował medycynę na Uniwersytecie Warszawskim. Aresztowany w 1894 za udział w manifestacji dla uczczenia pamięci Kilińskiego, został usunięty z uczelni i zesłany na dwa lata do Tambowa w guberni orłowskiej. Uwolniony po roku, od 1895 studiował medycynę na Uniwersytecie w Charkowie. Po ukończeniu studiów w 1900 i odbyciu praktyki w klinice prof. Jordana w Krakowie pracował kolejno w szpitalach w Charkowie, Krakowie, Lwowie. W czerwcu 1902 osiadł na stałe w Częstochowie; prowadził prywatną praktykę lekarską, pracował jako lekarz fabryczny, kierował (wraz z dr. Józefem Pietrasiewiczem) Przytułkiem Położniczym (przy ul. Jasnogórskiej), a od 1912 wraz z dr. Stefanem Kohnem Kliniką Ginekologiczno-Położniczą przy ul. Teatralnej (Kościuszki). Od 1906 pracował również jako nauczyciel w kilku częstochowskich szkołach średnich, m.in. w → I Polskim Gimnazjum. Równocześnie brał udział w życiu wielu stowarzyszeń dobroczynnych i kulturalno-oświatowych; m.in. prowadził wydział kolonii letnich → Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan, był współorganizatorem i prezesem → Towarzystwa Szerzenia Wiedzy, skarbnikiem, a w 1907–27 prezesem częstochowskiego oddziału Warszawskiego → Towarzystwa Higienicznego. Nowak należał do zarządu → Towarzystwa Lekarskiego Częstochowskiego (w 1904–06 był sekretarzem) oraz był współzałożycielem częstochowskiego oddziału Związku Lekarzy Rzeczypospolitej Polskiej. W 1919–1931 Nowak działał przede wszystkim w samorządzie miejskim; trzykrotnie (w: 1919, 1925, 1927) wybierany był do Rady Miejskiej. W 1919–25 był prezesem Rady Miejskiej, od stycznia 1928 do 27 XI 1930 pełnił obowiązki wiceprezydenta miasta, a od 27 XII 1930 do 31 III 1931 zastępcy komisarza rządowego miasta. W 1919–27 działał w Związku Miast Polskich (ZMP); uczestniczył w zjazdach, wygłaszał referaty, publikował w „Samorządzie Miejskim”, organie ZMP. Nowak pozostawił niezwykle cenne, szczególnie dla dziejów Częstochowy okresu 1902–31, wspomnienia: Z moich wspomnień, cz. I, II (Częstochowa 1933) oraz cz. III wydana pod tytułem Samorząd m. Częstochowy w latach 1916–1931. Z moich wspomnień cz. III (Częstochowa 1994). Posiadał piękny księgozbiór, liczący w 1934 ponad pięć i pół tysiąca woluminów; najcenniejsze pozycje z tego zbioru udostępnił na → Wystawę Książki Polskiej oraz Regionalizmu Częstochowy i Okolicy (8–22 IV 1934 Częstochowa). Aresztowany w czasie okupacji niemieckiej (w ramach akcji AB) 4 VI 1940, został osadzony w więzieniu na Zawodziu w Częstochowie. Rozstrzelano go w zbiorowej egzekucji 3 VII tr. w lesie pod wsią Apolonka w pobliżu Janowa k. Częstochowy. W 1946 zwłoki ekshumowano i pochowano wraz z innymi zamordowanymi na cmentarzu Kule, kwatera 50. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1937).

W małżeństwie ze Stanisławą Wandą Stencel, Nowak miał synów: Janusza, który zm. jako dziecko oraz Janusza Stanisława (1912–), który ukończył Politechnikę Lwowską.

Polski Słownik Biograficzny, t. XXIII, s. 269–270 (F. Sobalski); Ewa i Mirosław Zwolińscy, Słownik biograficzny regionu częstochowskiego, t. I, Częstochowa 2002, s. 246, 247 (tu fotografia); – Juliusz Sętowski, Doktor Stanisław Nowak (1874–1940). Szkic do biografii działacza społecznego i samorządowego w Częstochowie, „Rocznik Muzeum Częstochowskiego” 2018, t. 18, s. 149–155; Ryszard Szwed, Radni miasta Częstochowy w latach międzywojennych (1919–1939), [w:] Społeczeństwo Częstochowy w latach 1918–1939, Częstochowa 1997, s. 51, 54; Wystawa książki polskiej oraz regionalizmu Częstochowy i okolicy, Częstochowa 1934, s. 49.

Autor: → Juliusz Sętowski

Zobacz inne hasła z kategorii: → Osoby

Poprzednie hasło
→ Nowak Franciszek Edmund

Następne hasło
→ Nowakowski Seweryn

Ostatni Grosz... czytaj

Błeszno... czytaj

Dźbów... czytaj

Ostatnio dodane


Miejski Uniwersytet Powszechny

instytucja kulturalno-oświatowa utworzona w 1929 z inicjatywy częstochowskiego → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Organizatorem był Wydział Oświaty i... więcej::

Zakład Freblowski Stanisławy Ligęzówny

w 1912 Stanisława Ligęzówna (Ligenzówna) podjęła starania o powołanie w Częstochowie kantoru pośrednictwa dla nauczycielek. Od tegoż roku pod nazwą... więcej::

Kościółek i szpital – przytułek św. Jakuba

wybudowane (kaplica była murowana, a przytułek drewniany) jako zespół szpitalny w 1586 z fundacji Jakuba Zalejskiego, pisarza celnego... więcej::

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka (ok. 1872–1929), działacz spółdzielczy i sportowy. Ur. w Moskwie, był synem Joela Wulfa i Dobry Elki z Wileńczyków. Chajutin do Częstochowy przybył... więcej::

Mamy
już:

800 haseł