Miejskie Seminarium Nauczycielskie Żeńskie

Miejskie Seminarium Nauczycielskie Żeńskie, zalążkiem szkoły było → Seminarium Nauczycielek Ludowych założone w roku szkolnym 1915/16 z inicjatywy ks. Stanisława Kronenberga. W 1918 szkołę przejęła → Tekla Buszówna, tworząc prywatne → Seminarium Nauczycielskie Żeńskie, działające do 1921 w budynku przy ul. Jasnogórskiej 24. W 1921/22 właścicielem Seminarium został Związek Polskich Nauczycieli Szkół Powszechnych (ognisko częstochowskie), nauka odbywała się w budynku → Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego im. T. Kościuszki przy ul. Jasnogórskiej 34 (obecnie → Jasnogórska 64). W 1923 świadectwa ukończenia otrzymało 20 uczennic. Od roku szkolnego 1923/24 nauka odbywała się w wynajętym budynku przy ul. Kordeckiego 11; grono pedagogiczne składało się z 21 osób. Lekarzem szkolnym był → Bronisław Rousseau. W 1925/26 grono nauczycielskie składało się z 18 osób; 14 VI 1925 biskup Władysław Krynicki poświęcił sztandar szkoły. W 1928 Seminarium stało się szkołą miejską; 8 XI tr. aktem notarialnym Magistrat Częstochowy przejął placówkę; miasto reprezentowali prezydent → Romuald Jarmułowicz oraz radny → Józef Dziuba, a szkołę – dyrektorka → Helena Nurczyńska oraz członkowie Komitetu Rodzicielskiego. W skład Komitetu wchodzili rodzice i opiekunowie uczennic, jego organami były: Ogólne zebranie rodzicielskie (mogli uczestniczyć w nim także nauczyciele, przedstawiciele władz szkolnych i instytucji subsydiujących), zarząd rodzicielski i komisja rewizyjna. Ogólne zebranie rodzicielskie decydowało o powoływaniu i odwoływaniu członków zarządu i komisji rewizyjnej, zatwierdzaniu budżetu, nabywaniu lub sprzedaży majątku seminarium, zatwierdzaniu wysokości opłat szkolnych, wysokości wynagrodzenia pracowników, zmianach w statucie oraz likwidacji stowarzyszenia. Zarząd Rodzicielski składał się z pięciu członków – w jego posiedzeniach brał również udział dyrektor i przedstawiciel Rady Pedagogicznej. 1 XII 1928 Kuratorium Okręgowe Szkolne w Krakowie udzieliło koncesji na prowadzenie Miejskiego Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego w Częstochowie. Od 1929 Seminarium funkcjonowało w gmachu Szkoły Powszechnej nr 22 w → Parku Narutowicza na Zawodziu; kierownikiem szkoły ćwiczeń był → Stanisław Rumianek. W 1930 grono nauczycielskie liczyło 14 osób, w 1931 – 18, w 1933 – 11. W seminarium działało harcerstwo (ok. 80 członkiń) – opiekunką była Janina Paszkowska (nauczycielka Państwowego Seminarium Męskiego), później → Eugenia Weryho, Przysposobienie Wojskowe (komendantką była Maria Czajkówna), Sodalicja Mariańska (opiekun ks. Jan Tomaszewski). Uczennice należały także do → Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami, → Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Ligi Morskiej i Rzecznej, uczestniczyły w obozach szkoleniowych → Związku Harcerstwa Polskiego w Łękawie i Łącznej, obozie Przysposobienia Wojskowego w Wólce Profeckiej k. Puław, brały udział w wycieczkach do Poznania (na Powszechną Wystawę Krajową w 1929) i Zakopanego. W 1934 uczennice wzięły udział w zjeździe słuchaczy seminariów w Tarnowskich Górach. Szkoła posiadała własną bibliotekę liczącą ponad 1200 woluminów oraz liczne pomoce dydaktyczne. W wyniku reformy szkolnictwa od 1932 rozpoczęło się wygaszanie poszczególnych roczników; w 1935/36 pozostał tylko rocznik piąty (osiem osób), był to ostatni rok działalności szkoły pod auspicjami Magistratu Częstochowy. W 1923–36 prowadzona była kronika szkoły (zachowała się). Dyrektorami Seminarium byli: 1918–21 T. Buszówna, 1921–24 → Michał Sidor, 1924–27 → Hena Pasławska, 1927–36 Helena Nurczyńska. W Seminarium uczyli m.in.: T. Buszówna, Janina Paszkowska (później przeniosła się do gimnazjum w Wieliczce), Józef Cichoń, Roman Czarnek, → Józef Dąbrowski, Maria Dąbrowska, Bolesław Figwer (mianowany później na stanowisko inspektora w Kielcach), Tadeusz Książek, Władysław Matuszkiewicz, → Jan Szust, Eugeniusz Proszowski, Kazimiera Zubikówna, H. Pasłąwska, Jadwiga Korzeniowska-Mizerska, H. Nurczyńska, Klara Borheim, Eugenia Weryho, Helena Rauchówna, Maria Czajkówna, Stefan Słobodzian, → Karol Wopaleński, → Edward Mąkosza, Jarosław Hronda, Stefania Bobnowska. Prefektami byli: ks. Stefan Mieszczański, ks. → Antoni Grochowski, ks. Jan Tomaszewski, ks. Jan Placek, ks. → Władysław Gawron. Koncesjonariuszami Seminarium byli: Walenty Krych i Ludwik Krakowiak (1922/23), Janina Wojciechowska i Franciszek Szkup (1923/24) i Stefan Kapuściński (1924/25), Józef Kachel (1925/26). Stowarzyszenie Komitet Rodzicielski Żeńskiego Seminarium Nauczycielskiego (w roku szkolnym 1926/27) tworzyli: Antoni Czyż, Jan Holiński, → Józef Magnuski, Bolesław Mizerski, Piotr Ruciński i → Jan Ściegienny.

Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminariów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych, zestawił Zygmunt Zagórowski, Warszawa–Lwów 1924, s. 355; Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminariów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych, Rocznik II, zestawił Zygmunt Zagórowski, Warszawa–Lwów 1926, s. 401; Andrzej Kuśnierczyk, Miejskie Seminarium Nauczycielskie Żeńskie w Częstochowie, „Korzenie” 2015, nr 2 (93), s. 10–12; Bogdan Snoch, Skomunalizowanie Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego w Częstochowie, „Nad Wartą” 1996, nr 12, s. 12–13; Izabela Wrona-Meryk, Męskie Seminarium Nauczycielskie w Częstochowie w okresie międzywojennym, „Prace Naukowe Akademii Jana Długosza w Częstochowie”, Rocznik Polsko-Ukraiński 2015, t. XVII, s. 307–326; Katarzyna Zalas, Żeńskie Seminarium Nauczycielskie w Częstochowie w latach 1924–1934, „Prace Naukowe Akademii Jana Długosza w Częstochowie”, Rocznik Polsko-Ukraiński 2015, t. XVII, s. 327–334; – „Goniec Częstochowski” 1922, nr 199, s. 2; „Goniec Częstochowski” 1925, nr 141, s. 4–5; „Słowo Częstochowskie” 1931, nr 134, s. 3; – Archiwum Państwowe w Częstochowie, nr zespołu 772, sygnatura 1–202 (wstęp i inwentarz: P. Snoch); Kronika Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego (w posiadaniu Krzysztofa Dziuby z Częstochowy); – informacje Elżbiety Muszyńskiej z Bydgoszczy (w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego).