Miejska cegielnia

Miejska cegielnia, powstała w 1823 z inicjatywy → Józefa Radoszewskiego i Antoniego Dunina, realizatorów planu zespolenia → Starej Częstochowy i → Nowej Częstochowy w jedno miasto, ulokowana była w części na gruncie tzw. kancelaryjnym (miejskim), w części → folwarku Lisiniec (w pobliżu przedmieścia św. Barbary, gdzie wcześniej znajdowały się ogrody warzywne Ignacego Zielińskiego i Łukasza Nosalika, późniejszy adres to: ul. Barbary 76b). W 1823–27 cegielnią zarządzał burmistrz Nowej Częstochowy → Jan Muszyński, w 1827 cegielnia została wydzierżawiona przez kasę ekonomiczną miasta w drodze publicznej licytacji, pierwszym dzierżawcą był → Kasper Benduski. Cegły wypalano początkowo pod gołym niebem, piec został zbudowany dopiero w 1844; strycharz (ceglarz) mieszkał w murowanym 4-izbowym domku krytym gontem, drewniana szopa na cegły miała 90 łokci (nieco ponad 50 m) długości i 30 łokci (nieco ponad 17 m) szerokości. Dzierżawcami po Benduskim byli Ludwik Knopff (1841) i → Henryk Kromer (1842–44). W 1845–46 cegielnią administrował naczelnik powiatu wieluńskiego, kolejnymi dzierżawcami byli: Franciszek Adamek (1847), Paweł Merdalski (1848–49), → Edward Wyttek (do 1859), Feliks Strzelecki (do 1884) i → Michał Bram. Cegła produkowana w miejskiej cegielni miała 12 cali długości, 6 cali szerokości i 3 cale grubości, produkowano także kwadratowe płytki posadzkowe 12-calowe. W okresie I wojny światowej następowały przerwy w jej funkcjonowaniu, podobnie było na początku lat 20. W 1925 teren po byłej cegielni wydzierżawiono. W Archiwum Państwowym w Częstochowie w zespole akt miejskich zachowało się kilka poszytów dokumentów: z 1824–46 dotyczących budowy cegielni, 1846–66, 1920–21 (ponowne urządzenie cegielni) oraz z 1925–1931 dotyczących wydzierżawienia miejskiego gruntu po byłej cegielni.

Franciszek Sobalski, Przemysł częstochowski (1882–1914), Częstochowa 2009, s. 155; Archiwum Państwowe w Częstochowie, zespół nr 1, sygn. 29, 272, 6270, 6381.