Marzec 1968 w Częstochowie
Marzec 1968 w Częstochowie, studenckie protesty, zapoczątkowane w Warszawie 8 marca w reakcji na zdjęcie z afisza Teatru Narodowego „Dziadów”, dotarły do Częstochowy kilka dni później. Wieczorem 11 marca → Milicja Obywatelska (MO) prowokacyjnie przeszukała trzy akademiki, próbując odnaleźć „desant z Warszawy” lub innych konspiratorów. Kontrolę przeprowadzono także w hotelach miejskich i robotniczych. Około 200–300 oburzonych studentów Politechniki Częstochowskiej (PCz) oraz Studium Nauczycielskiego wyszło na ulicę, skandując „Precz z rewizją”, przeszło na ul. Kopernika pod domy rektora PCz → Jana Grajcara, przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej → Tadeusza Kowalskiego oraz II sekretarza Komitetu Miejskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) Mrozińskiego. Przed domem rektora, a następnie przed tzw. Domem Profesora studenci wznosili okrzyki „Rektor z nami”, „My z Warszawą”. Rektor wyszedł do studentów, prosząc o powrót do akademików i obiecując wyjaśnienie sprawy z MO, która nie interweniowała. Następnego dnia Służba Bezpieczeństwa ustaliła, że prowodyrami „nieodpowiedniego” zachowania byli Ferdynand Flak i Waldemar Dudek, studenci Wydziału Budowy Maszyn PCz i mieszkańcy Domu Studenckiego nr 3 (→ domy studenckie), skąd wyszła inicjatywa demonstracji. Rektor zagroził, że zawiadomi rodziców studentów, którzy wzięli udział w marszu i „czynili burdy w DS”. Przedstawiciele rad mieszkańców przeprosili rektora, prosząc o niewyciąganie konsekwencji. 12 marca przeciw „mącicielom spokoju” i sprawcom zajść na uczelniach i na ulicach Warszawy wypowiedziała się Huta im. B. Bieruta (→ Huta „Czętochowa”), dzień potem załoga → Częstochowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. Z. Modzelewskiego, później inne zakłady, Związek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) oraz sami studenci. Urządzano manifestacje i wiece poparcia dla PZPR, przyjmowano rezolucje itp. 13 marca w hali obrabiarek Wydziału Budowy Maszyn studenci zwołali wiec, na którym ogólnie poparli środowisko akademickie w Warszawie i innych miastach. Po pewnym czasie wiec przeniósł się do → Zakładu Energetycznego, gdzie w sali narad uczelniany aktyw partyjny i młodzieżowy odbywał spotkanie z działaczami z miejskiego i wojewódzkiego komitetu PZPR. Na koniec doszło do szarpaniny z MO oraz usiłującą filmować ekipą Polskiej Kroniki Filmowej. 15 marca przed pawilonem Wydziału Budowy Maszyn – w reakcji na rozplaktowaną w Częstochowie antystudencką rezolucję – odbył się kolejny wiec, z udziałem także uczniów szkół średnich. Żądano zmian w kraju i potępiono przeszukania częstochowskich akademików. 120–150-osobowy pochód zaczął podążać w stronę Śródmieścia. Na pierwszym skrzyżowaniu został jednak rozproszony przez MO przy użyciu pałek; zatrzymano na kilka godzin czterech jego uczestników. Zakończył on wydarzenia marcowe w Częstochowie. Prawdopodobnie nikogo z częstochowskich studentów nie aresztowano ani nie relegowano z uczelni. Kilku zostało zawieszonych na rok w prawach studenta. W obawie przed rozlewającą się po kraju falą antysemityzmu, także z Częstochowy wyemigrowała za granicę większość miejscowej społeczności żydowskiej.
Aleksander Gąsiorski, Politechnika Częstochowska 1949–1999, Częstochowa 1999, s. 312–315; Sylwester Fertacz, Kazimierz Miroszewski, Marzec w województwie katowickim, Katowice 2009, s. 46–48, 68–69, 89, 153–156; Dorota Steinhagen, Studenci idą pod dom rektora, „Gazeta Wyborcza. Częstochowa” 2018 (9 III), s. 6–7, „Gazeta Częstochowska” 1968 (19–25 III), nr 12 (615), s. 1.
Autor: → Waldemar Chamala
Poprzednie hasło
→ Markusfeld Henryk Ludwik
Następne hasło
→ Maszadro Jan
Ostatnio dodane
Miejski Uniwersytet Powszechny
instytucja kulturalno-oświatowa utworzona w 1929 z inicjatywy częstochowskiego → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Organizatorem był Wydział Oświaty i... więcej::
Zakład Freblowski Stanisławy Ligęzówny
w 1912 Stanisława Ligęzówna (Ligenzówna) podjęła starania o powołanie w Częstochowie kantoru pośrednictwa dla nauczycielek. Od tegoż roku pod nazwą... więcej::
Kościółek i szpital – przytułek św. Jakuba
wybudowane (kaplica była murowana, a przytułek drewniany) jako zespół szpitalny w 1586 z fundacji Jakuba Zalejskiego, pisarza celnego... więcej::
Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka
Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka (ok. 1872–1929), działacz spółdzielczy i sportowy. Ur. w Moskwie, był synem Joela Wulfa i Dobry Elki z Wileńczyków. Chajutin do Częstochowy przybył... więcej::