Likwidacja getta

Udostępnij

Likwidacja getta, deportacje do obozu zagłady w Treblince były częścią akcji zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie (akcja Reinhardt). Przygotowaniami do likwidacji i samą akcją w Częstochowie kierowali Szef SS i Policji w Dystrykcie Radomskim dr SS-Standartenführer dr Herbert Böttcher, szef jego sztabu Hauptsturmführer Wilhelm Blum i niemiecki starosta grodzki w Częstochowie (Stadthauptmann) dr Eberhardt Franke. W początkach czerwca 1942 dr Herbert Böttcher przeprowadził potajemnie inspekcję Częstochowy. 11 VI 1942 zażądano od → Rady Starszych sporządzenia statystycznego przeglądu żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej i planów → getta z zaznaczeniem bloków domów i samych domów. 4 VII 1942 Stadthauptmann Franke i oficerowie policji na Nowym (→ pl. Daszyńskiego) i Starym Rynku dokonywali przeglądu mężczyzn w wieku od 16 do 60 lat, sprawdzali, jak zachowają się przy selekcji. 11 VII tr. zażądano od Rady Starszych oznaczenia białą farbą rogów domów, wejść do domów i piwnic itd. Na polecenie Niemców wydano tysiące książeczek pracy, zorganizowano dodatkowe warsztaty (szopy), a Stadthauptmann za ogromną łapówkę (pół miliona zł) zapewnił, że Częstochowa nie zostanie objęta wysiedleniem. W nocy z 21 na 22 IX 1942 getto zostało otoczone przez policję niemiecką, oddziały formacji SS-Wachmannschaften, policję żydowską (→ Służbę Porządkową) i policję polską. Nocą w budynkach → Nowej Mykwy umieszczono lekarzy żydowskich, policjantów żydowskich i protegowaną przez policję niemiecką część członków Rady Starszych z rodzinami. Byli chronieni przed wywózką. Likwidacja getta rozpoczęła się o godzinie 7 rano 22 IX 1942. Akcją kierował i selekcji dokonywał dowódca komanda Schutzpolizei w Częstochowie, Hauptmann Paul Degenhardt, pod nadzorem H. Böttchera i jego sztabu. Pierwsza selekcja odbyła się na ulicy Krótkiej przed wejściem do fabryki → „Metalurgia”. Podlegały jej tylko osoby z kartami pracy (które jednak nie broniły przed wywózką, wszystko zależało od Degenhardta). Pozostałych (głównie kobiety z małymi dziećmi, starców i chorych) od razu kierowano na stację towarową Warta i zapędzano do wagonów. Nie stawiano czynnego oporu poza nielicznymi przypadkami, gdy Niemcy próbowali rozłączyć małżeństwa rodziców i dzieci. Liczne za to były przypadki ukrywania się (część osób miała przygotowane kryjówki, tzw. bunkry, zaopatrzone w zapasy jedzenia, do niektórych doprowadzony był prąd elektryczny, dociągnięty wodociąg). Wielu działaczy partyjnych i społecznych (np. członkowie → Rady Robotniczej) postanowiło nie ukrywać się i dołączyć do transportu. Wszyscy duchowni dobrowolnie poszli do wagonów wraz z wiernymi. Pierwszy transport wyruszył 22 IX 1942 o godzinie 12.29 (do Treblinki przybył 23 IX o godzinie 5.25). W 3-dniowych przerwach między deportacjami Niemcy przeczesywali opróżnione domy w poszukiwaniu ukrytych Żydów. Rabowali znalezione przedmioty wartościowe. Specjalnie sformowane grupy robotników żydowskich wynosiły z mieszkań wszystkie przedmioty, sprzęty i meble, dokonywały ich selekcji i przewoziły do magazynów policyjnych na ulicy Garibaldiego. Dalsze selekcje odbyły się na Nowym Rynku. Niemcy stopniowo opróżniali teren getta. 2 X 1942 weszli do → Domu Starców i Sierot przy ul. Garncarskiej 67. Starców zabili, a dzieci skierowali do transportu. Wychowawczynie na czele z kierowniczką Rywką Warzechą towarzyszły do końca swoim 150 podoopiecznym. 5 X zlikwidowali szpital przy ul. Przemysłowej 10 (personel na rozkaz Degenhardta zabił zastrzykami pacjentów) i szpital zakaźny przy ul. Krótkiej 23 (część pacjentów rozstrzelano, a część skierowano do transportu). Aby skłonić zmęczonych i wygłodniałych Żydów do dobrowolnego zgłaszania się, Niemcy 8 X rozdawali im bochenki chleba. Ostatni pociąg do Treblinki wyruszył tegoż dnia. Z 50 tys. osób, które przebywały w getcie, do Treblinki wywieziono około 40 tys. W Częstochowie w różnych miejscach skoszarowania (fabryki „Metalurgia”, „Braland”, „Horowicz i Spółka”, Hasag „Apparatebau”, Hasag „Eisenhütte Raków”, „Metros”, placówka „Ostbahn”, magazyny Möbellager, kino „Golgota”, dom rzemieślników Aleja 14, magazyny Schutzpolizei oraz Nowa Mykwa) pozostało 5165 Żydów, oprócz nich w różnych kryjówkach przebywało jeszcze ponad tysiąc osób. Na miejscu Niemcy zabili co najmniej 2 tys. osób (pogrzebano ich w → grobach masowych na ul. Kawiej). 1 XI 1942 akcja wysiedleńcza oficjalnie dobiegła końca i w części dawnego getta powstał obóz, tzw. → małe getto.

Liber Brener, Widersztand un umkum in czenstochower geto, Warszawa [1950], s. 70–89.

Autor: → Wiesław Paszkowski

Ostatni Grosz... czytaj

Błeszno... czytaj

Dźbów... czytaj

Ostatnio dodane


Miejski Uniwersytet Powszechny

instytucja kulturalno-oświatowa utworzona w 1929 z inicjatywy częstochowskiego → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Organizatorem był Wydział Oświaty i... więcej::

Zakład Freblowski Stanisławy Ligęzówny

w 1912 Stanisława Ligęzówna (Ligenzówna) podjęła starania o powołanie w Częstochowie kantoru pośrednictwa dla nauczycielek. Od tegoż roku pod nazwą... więcej::

Kościółek i szpital – przytułek św. Jakuba

wybudowane (kaplica była murowana, a przytułek drewniany) jako zespół szpitalny w 1586 z fundacji Jakuba Zalejskiego, pisarza celnego... więcej::

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka (ok. 1872–1929), działacz spółdzielczy i sportowy. Ur. w Moskwie, był synem Joela Wulfa i Dobry Elki z Wileńczyków. Chajutin do Częstochowy przybył... więcej::

Mamy
już:

800 haseł